Η «παρουσία» του Πολυτεχνείου στη μεγάλη οθόνη, πενήντα χρόνια μετά τη φοιτητική εξέγερση του Νοέμβρη 1973, αποτέλεσε θέμα συζήτησης σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στον κινηματογράφο Ολύμπιον. Στην ίδια εκδήλωση, προβλήθηκαν δύο αντιπροσωπευτικές ταινίες, οι «Μαρτυρίες» (1975) του Νίκου Καβουκίδη και ο «Φοιτητής» (2021) του Βασίλη Καλαμάκη, παρουσία των δημιουργών τους.
Την επετειακή προβολή και συζήτηση συνδιοργάνωσαν η Κινηματογραφική Ομάδα του Πανοράματος Ταινιών του Τμήματος Κινηματογράφου του ΑΠΘ «Κινηματογραφικές Νυχτερίδες», η Εταιρεία «Φίλοι του Χώρου Μνήμης της Αντιδικτατορικής Αντίστασης (1967 – 1974) στη Θεσσαλονίκη», το Εργαστήριο Μελέτης Ελληνικού Κινηματογράφου και Τηλεόρασης (ΕΜΕΚΤ) του Τμήματος Κινηματογράφου και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
«Θέλαμε να δούμε το γιατί και το πώς προσπαθούν οι σκηνοθέτες αυτά τα πενήντα χρόνια να αναπαραστήσουν αυτό το τεράστιο ιστορικό γεγονός και πώς τελικά λειτουργεί στην αναπαράσταση το Πολυτεχνείο», δήλωσε στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο δημοσιογράφος Χρίστος Ζαφείρης, μέλος της εταιρείας φίλων του χώρου μνήμης της αντιδικτατορικής αντίστασης στη Θεσσαλονίκη.
Ο Νίκος Καβουκίδης με τις «Μαρτυρίες», περιγράφει την εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973 και τον αντίκτυπό της στις πρώτες διεκδικήσεις φοιτητών, αγροτών και εργατών τον πρώτο χρόνο της μεταπολίτευσης ως τον Αύγουστο του ’75. Η ταινία βγήκε στις αίθουσες το ’75 είχε περίπου 160.000 θεατές στην πρώτη προβολή και ταξίδεψε στις Κάννες και σε άλλα φεστιβάλ.
Η ταινία «Φοιτητής» από την άλλη, αποτελεί μία σπάνια μυθοπλαστική αναπαράσταση μιας κορυφαίας στιγμής που σφράγισε τη συλλογική μνήμη, για την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Ο Βασίλης Καλαμάκης παρουσιάζει τα τελευταία δραματικά λεπτά του στρατιωτικού προσωπικού του άρματος, από τη λήψη της διαταγής, ως την εισβολή στο Πολυτεχνείο γκρεμίζοντας την κεντρική πύλη του.
Μικρή παραγωγή ταινιών μυθοπλασίας σχετικές με το Πολυτεχνείο
Η προετοιμασία της εκδήλωσης από τις «Κινηματογραφικές Νυχτερίδες», σύμφωνα με τον φοιτητή Θανάση Λαγάνη ξεκίνησε ήδη από τον Ιούνιο. «Είδαμε πάρα πολλές ταινίες που βρήκαμε διαθέσιμες στο διαδίκτυο και καταλήξαμε στις “ Μαρτυρίες”, ως μία από τις πιο χαρακτηριστικές και με πλούσιο υλικό ταινίες τεκμηρίωσης, όπως και στον “ Φοιτητή” ως ένα πρόσφατο έργο μυθοπλασίας μικρού μήκους που καταπιάνεται με αυτό το θέμα», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Λαγάνης.
«Τη σημερινή εκδήλωση την οραματίστηκαν άνθρωποι που δεν έχουν βιωματική σχέση με την εξέγερση του Πολυτεχνείου, αλλά τη γνώρισαν μέσα από τις σχολικές γιορτές, από αφιερώματα της τηλεόρασης και ενδεχομένως από συζητήσεις και προσωπικές αναζητήσεις. Από την άλλη λόγω των σπουδών και των κλίσεών τους, καλλιεργήθηκε αυτό το ειδικό ενδιαφέρον για την κινηματογραφική αναπαράσταση της εξέγερσης», είπε ο διδάσκων του Τμήματος Κινηματογράφου του ΑΠΘ Πάρης Μουρατίδης, ευχαριστώντας τα μέλη της κινηματογραφικής ομάδας. «Το ενδιαφέρον τόσο νέων ανθρώπων, οι οποίοι παράλληλα με τις υποχρεώσεις τους στη σχολή εργάστηκαν ακατάπαυστα για την πραγματοποίηση αυτής της εκδήλωσης, αποδεικνύει ότι όσο κι αν κάποιοι το θέλουν ή το επιδιώκουν, είναι δύσκολο “να τελειώνουμε με το Πολυτεχνείο”», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Μουρατίδης.
Αυτό που τονίστηκε ιδιαίτερα στην εκδήλωση, είναι ότι υπάρχουν ελάχιστες ταινίες μυθοπλασίας που έχουν ως κύριο άξονά τους το Πολυτεχνείο. «Αμέσως μετά τη μεταπολίτευση οι σκηνοθέτες ασχολήθηκαν περισσότερο με τη δεκαετία του ‘40 και κυρίως με τον εμφύλιο, γιατί τότε πια ελευθερώθηκαν όλες οι δεσμεύσεις που είχαν σχετικά με εκείνη την εποχή και τότε μπόρεσαν και κατέγραψαν τα γεγονότα», είπε αναφερόμενος στα αίτια αυτής της πραγματικότητας ο Χρίστος Ζαφείρης. Σημείωσε ακόμη ότι η επομένη της Χούντας βρήκε πολλές κινηματογραφικές εταιρείες σε κακή οικονομική κατάσταση, ενώ η απόσταση από το γεγονός ήταν μικρή χρονικά για να το αναπλάσουν και αυτοί. «Πολλοί σκηνοθέτες τέλος, φοβήθηκαν να αναμετρηθούν με τα γεγονότα αυτά καθαυτά, γιατί δεν μπορούσαν να κάνουν κάτι πιο σημαντικό από αυτό που το ίδιο γεγονός προβάλλει», κατέληξε ο κ. Ζαφείρης.
Μετά την προβολή των ταινιών ακολούθησε συζήτηση με τον ίδιο, τους δύο σκηνοθέτες αλλά και τον καθηγητή του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ Νικόλα Σεβαστάκη, ο οποίος αναφέρθηκε στο πώς μεταβιβάζεται και πώς μεταδίδεται το Πολυτεχνείο στους μεταγενέστερους και τι κινδύνους αντιμετωπίζει αυτή η μεταβίβαση αξιών, λόγων, συνθημάτων και ατμόσφαιρας από ένα μακρινό παρελθόν, 50 χρόνια μετά. «Υπάρχει η αναβιωτική λογική της μίμησης του Πολυτεχνείου, ως μίμηση μιας εξέγερσης, η οποία θεωρώ ότι -ως στρατηγική, έχει πάρα πολλά προβλήματα. Υπάρχει ακόμη η επετειακή, τελετουργική και επίσημη πλευρά, των θεσμών, του κράτους, του σχολείου, ενώ τέλος, και υπάρχει και μία τρίτη εκδοχή την οποία υποστηρίζω εγώ, που είναι μία πιο αναστοχαστικη προσέγγιση, η οποία θέτει ζητήματα όπως η νέα ιστορική έρευνα, οι αφανείς δρώντες και ο τρόπος με το οποίο τοποθετείται το Πολυτεχνείο μέσα στην ιστορία», υπογράμμισε ο κ. Σεβαστάκης.
Βαρβάρα Καζαντζίδου
