Παπαδιαμάντης, Ξενόπουλος, Βουτυράς, Καζαντζάκης, όπως επίσης Βάρναλης, Μυριβήλης, Ρίτσος και Λουντέμης είναι μόνο κάποιοι από τους δεκάδες σημαντικούς νεοέλληνες συγγραφείς προηγούμενων αιώνων έως και πρόσφατων που διαβάζονται (και) στην αλβανική γλώσσα.
Σε μία -για πρώτη φορά ολοκληρωμένη- συλλογή σύγχρονης ελληνικής διηγηματογραφίας στα αλβανικά, παρουσιάζεται ο ελληνικός πνευματικός πλούτος, που έχει γίνει αποδεκτός και στις συνειδήσεις των Αλβανών αναγνωστών, μέσω των μεταφράσεων που κατά καιρούς εκδόθηκαν.
«Είναι μία δουλειά η οποία άρχισε πριν πολλά χρόνια από μία ομάδα ερευνητών, βιβλιογράφων και μεταφραστών, με μία εξαντλητική βιβλιογραφική έρευνα στην εθνική βιβλιοθήκη των Τιράνων, όπου προσπελάστηκαν 122 τίτλοι περιοδικών για να βρεθούν και να εντοπιστούν οι καλύτερες μεταφράσεις που έγιναν στον αλβανικό τύπο, οι πιο αντιπροσωπευτικές και αυτές με την καλύτερη ποιοτική μεταφραστική στάθμη» δηλώνει στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο διδάκτωρ Ιστορίας του ΑΠΘ Σταύρος Ντάγιος, υπό την επιστημονική επιστασία του οποίου ολοκληρώθηκε το συγκεκριμένο εγχείρημα.
Πρόκειται για τον συλλογικό τόμο «Proza tregimtare greke» (Σύγχρονη ελληνική διηγηματογραφία), που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα αλβανικά από τον εκδοτικό οίκο Literatus, με έδρα στη Θεσσαλονίκη.
Στις 530 σελίδες μεγάλου μεγέθους ανθολογούνται 78 νεοέλληνες συγγραφείς και 92 διηγήματα αυτών. Συμμετέχουν 38 μεταφραστές, εκ των οποίων 34 διηγήματα δημοσιεύονται για πρώτη φορά, ενώ 27 είναι βελτιωμένες μεταφράσεις προηγούμενων εκδόσεων. Επίσης, συλλέχθηκαν 20 διηγήματα από διάφορους συλλογικούς τόμους στην Αλβανία, ενώ 40 διηγήματα συλλέχθηκαν από τον περιοδικό τύπο τα τελευταία εκατό χρόνια, δηλαδή 16 ανήκουν στην προπολεμική περίοδο (1923-1944) και τα υπόλοιπα 24 στη μεταπολεμική περίοδο (1944 -σήμερα).
«Τις πρώτες μεταφράσεις από την ελληνική γλώσσα στην Αλβανία, τις βρίσκουμε από το 1827, πριν ακόμη συγκροτηθεί ως κράτος η Αλβανία, ενώ το 1904 έχουμε την έκδοση του πρώτου ελληνοαλβανικού λεξικού, το οποίο εκδίδεται με τη χρηματοδότηση του ελληνικού κράτους. Όλα αυτά δεν γίνονται επειδή έχουμε μία γεωγραφική συγγένεια, αλλά επειδή έχουμε έναν πνευματικό συγχρωτισμό, που σημαίνει ότι οι δύο αυτοί λαοί έμαθαν να ζουν ειρηνικά για πάρα πολλά χρόνια ακόμα και κάτω από την τουρκική καταπίεση» λέει ο κ. Ντάγιος, εξηγώντας το λόγο για τον οποίο αποφάσισε να προχωρήσει στην έκδοση αυτού του τόμου.
Αναφέρεται επίσης σε δύο σημαντικούς άνδρες από την Αλβανία, που μετέφρασαν ελληνική λογοτεχνία. «Ο ένας είναι ο ιδρυτής του σύγχρονου αλβανικού κράτους, ο Ισμαήλ Κεμάλ, ο οποίος για πολλά χρόνια ήταν κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Υψηλής Πύλης και ελληνομαθής, απόφοιτος της τη Ζωσιμαίας Σχολής των Ιωαννίνων. Αυτός λοιπόν εξέδιδε μία εφημερίδα σε τρεις γλώσσες και μία εξ αυτών ήταν τα ελληνικά. Ο άλλος είναι ο Ναΐμ Φράσερι, ο οποίος θεωρείται ο “ Σολωμός της Αλβανίας”» λέει χαρακτηριστικά.
Από τότε έως σήμερα έχουν γίνει πάμπολλες μεταφράσεις στα αλβανικά, κάποιες εκ των οποίων ο Σταύρος Ντάγιος ως επαγγελματίας μεταφραστής, μελετητής και ιστορικός, τις χαρακτηρίζει κακές. «Εμένα με ενδιαφέρει η εικόνα της ελληνικής λογοτεχνίας να φτάσει στην Αλβανία εξίσου συγκροτημένη όπως είναι στα ελληνικά. Δηλαδή με καλές μεταφράσεις, όχι με πρόχειρες και μεταφράσεις του ποδαριού» τονίζει.
Επίσης, σκοπός του είναι να γίνουν γνωστές οι πραγματικές πνευματικές αξίες της χώρας μας. «Σε κεντρικά βιβλιοπωλεία των Τιράνων βλέπεις μεταφρασμένα βιβλία, που κι εγώ εκεί έμαθα ότι υπάρχουν αυτοί οι συγγραφείς. Το ίδιο συμβαίνει και στην Ελλάδα. Κάποιους από τους Αλβανούς συγγραφείς που μεταφράζονται, δεν τους γνωρίζουν ούτε στην Αλβανία. Ναι μεν η αγορά του βιβλίου είναι ανοιχτή και ελεύθερη, αλλά αυτό δεν νομίζω ότι βοηθάει κάπου» προσθέτει.
Πρωτοκαθεδρία ελληνικής λογοτεχνίας στην Αλβανία τη δεκαετία του ‘30
Έντονο ήταν το ενδιαφέρον των Αλβανών για την ελληνική λογοτεχνία, σύμφωνα με τον Σταύρο Ντάγιο, τη δεκαετία του ‘30, όταν -μεταξύ άλλων- μεταφράζονται ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος και ο Δημοσθένης Βουτυράς. «Φανταστείτε ότι το 1923 η αλβανική γλώσσα έχει μόνο 15 χρόνια ζωής και εκφράζεται το ενδιαφέρον των Αλβανών να μεταφράσουν ελληνική λογοτεχνία. Τη δεκαετία του ‘30 στην Αλβανία -αν εξαιρέσουμε τον Βούλγαρο συγγραφέα Ελίν Πελίν, η ελληνική λογοτεχνία έχει την πρώτη θέση. Έχουμε διηγήματα σημαντικών Ελλήνων πεζογράφων της εποχής -όπως ο Κρυστάλλης, που εξυμνούν τις ηθικές αξίες των Αλβανών» σημειώνει.
Αναφέρει ακόμη πως η τάση αυτή είχε μεγάλη σημασία τη δεδομένη στιγμή. «Σε μία εποχή που οι σχέσεις των δύο χωρών δεν ήταν και τόσο καλές, οι λογοτέχνες βρίσκουν τρόπους να εκπέμπουν θετικά και ειρηνικά μηνύματα και η λογοτεχνία έρχεται να δείξει ότι αυτοί οι δύο λαοί έχουν κοινά πνευματικά στοιχεία, τα οποία αναδεικνύουν μεγάλοι Έλληνες διηγηματογράφοι» σημειώνει. Μάλιστα, όπως συμπληρώνει, αυτή η γλώσσα κατανόησης, ανεκτικότητας, αγάπης, συναδέλφωσης εκφράζεται και με την πρωτοβουλία της Αλβανίας να συμμετέχει στην κίνηση για την ανάδειξη του Παλαμά για την κατάκτηση του βραβείου Νόμπελ.
Ακαδημαϊκό και γενικότερο ενδιαφέρον για τη συλλογή
Το ενδιαφέρον για τη «Σύγχρονη ελληνική διηγηματογραφία» στην Αλβανία, παρά το γεγονός ότι έχει λιγότερους από τέσσερις μήνες ζωής, είναι τεράστιο. σύμφωνα με τον Σταύρο Ντάγιο. και μάλιστα όχι μόνο από τους ακαδημαϊκούς. «Απευθύνεται προφανώς στους ακαδημαϊκούς και τους μελετητές, έχει μία εισαγωγή περίπου 40 σελίδες με πάρα πολύ πληροφοριακό υλικό για την ελληνική λογοτεχνία, για τη μετάφραση, για τη περιοδοποίηση της ελληνικής διηγηματογραφίας, αλλά και για τους ίδιους τους μεταφραστές. Είναι χαρακτηριστικό ότι κάποια διηγήματα -όπως του Παπαδιαμάντη, είναι μεταφρασμένα από τρεις διαφορετικούς μεταφραστές, για να μπορέσει ένας μεταφραστής να συγκρίνει για παράδειγμα τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα μιας μετάφρασης της δεκαετίας του ‘30 με μία πρόσφατη» αναφέρει και συνεχίζει: «Ωστόσο είναι ένα βιβλίο το οποίο σιγά σιγά μπαίνει στις βιβλιοθήκες, δηλαδή ενδιαφέρει το ευρύτερο αλβανικό κοινό. Αυτό διότι προσπαθήσαμε να βρούμε από όλες τις ανθολογίες που εκδόθηκαν στην Ελλάδα ποιοι θα ήταν οι αντιπροσωπευτικότεροι διηγηματογράφοι που θα μπορούσαν να έχουν μία θέση σε αυτόν τον ανθολογικό τόμο και επιλέξαμε τις καλύτερες και πιο αντιπροσωπευτικές μεταφράσεις» καταλήγει.
Μάλιστα, στο βιβλίο περιλαμβάνονται και 25 μεταφράσεις του ίδιου, ενώ το σύνολο του εγχειρήματος καλύπτεται από δικά του έξοδα.
Στις 29 Μαρτίου θα παρουσιαστεί το βιβλίο στην Εθνική Βιβλιοθήκη των Τιράνων, όπου θα μιλήσουν Αλβανοί ακαδημαϊκοί, μελετητές και μεταφραστές με την παρουσία κάποιων Έλληνες συγγραφέων από τους ανθολογούμενους, ενώ μία εβδομάδα αργότερα, η εκδήλωση θα επαναληφθεί στην Κορυτσά.
Βαρβάρα Καζαντζίδου
