Καθοριστικό θα είναι το επόμενο καλοκαίρι για την αναχαίτιση του κουνουπιού Aedes aegypti που επανεμφανίστηκε από πέρυσι στην Κύπρο όπως εκτίμησε μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Φλοράνς Φουκέ, ( Florence Fouque,) ειδική επιστήμονας του προγράμματος εφαρμογής ερευνών του ΠΟΥ για τους διαβιβαστές (κουνούπια και άλλα έντομα) και τις ασθένειες που μεταδίδουν.
Σε συνέντευξη που παραχώρησε με αφορμή τη συμμετοχή της στο 4ο ανοιχτό επιστημονικό σεμινάριο της σειράς διαδικτυακών σεμιναρίων με θέμα “Κλιματική αλλαγή και ασθένειες μεταδιδόμενες με διαβιβαστές” που διοργάνωσε η εταιρεία Οικοανάπτυξη (Ecodev) η κα Φουκέ αφού διευκρίνισε κατ αρχάς ότι «εκφράζει άποψη ως επιστήμονας και εμπειρογνώμονας του ΠΟΥ και όχι εξ ονόματος του ΠΟΥ» χαρακτήρισε δικαιολογημένες τις ανησυχίες που υπάρχουν για την επανεμφάνιση του συγκεκριμένου είδους στην νοτιοανατολική Ευρώπη.
«Aν εκεί,-όπως είπε- το Aedes aegypti έχει την ίδια πορεία με το Aedes albopictus (Τίγρης της Ασίας), νομίζω ότι θα δούμε έκρηξη κρουσμάτων και τελικά επιδημίες. Το Aedes aegypti είναι ο «ιδανικός» διαβιβαστής για δάγκειο πυρετό, Zika,- για τη νόσο chikungunya είναι λιγότερο. Αυτό που κάνουμε για να αποτρέψουμε αυτή την αποκατάσταση… για να είμαι ειλικρινής δεν είμαι σίγουρη για το τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή. Γνωρίζω ότι η κυπριακή κυβέρνηση έχει έρθει σε επαφή με τον Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας για να προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει την τεχνολογία στείρων εντόμων SIT για την εξάλειψη αυτών των χωροκατακτητικών ειδών στην Ευρώπη. Αλλά δεν έχω ιδέα τι δυνατότητα έχουν να επιτύχουν. Δεν μπορώ να πω, νομίζω ότι θα γνωρίζουμε πιθανώς πολύ περισσότερα για το πού βρισκόμαστε το επόμενο καλοκαίρι, διότι αν το επόμενο καλοκαίρι η πυκνότητα του Aedes aegypti δεν έχει μειωθεί, τότε θα επεκταθεί. Δεν βλέπω πώς μπορούμε να το σταματήσουμε…»
Στο κλείσιμο της ομιλίας της στο σεμινάριο η Γαλλίδα επιστήμονας είχε επισημάνει ότι η ετοιμότητα παραμένει σημαντικός παράγοντας για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής . «Το (κάθε) σύστημα υγείας πρέπει να είναι προετοιμασμένο να αντιμετωπίσει τις μη αναμενόμενες επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή. Υπάρχει η ανάγκη ανάπτυξης του σχεδίου ετοιμότητας αλλά υπάρχει και η ανάγκη ευελιξίας στο πλαίσιο του σχεδίου ετοιμότητας» είπε χαρακτηριστικά.
Σε ερώτηση του ΑΠΕ-ΜΠΕ αν η Ευρώπη βρίσκεται στην σωστή κατεύθυνση για την αντιμετώπιση των επιδημιών που μπορούν να προκύψουν από ασθένειες που μεταδίδονται μέσω των κουνουπιών κι άλλων διαβιβαστών απάντησε πως «σε παγκόσμιο επίπεδο υπάρχει, μεγαλύτερη δέσμευση (κινητοποίηση) από ό,τι ίσως είχαμε πριν από την κατάσταση της νόσου COVID. Πιστεύω ότι η επιδημία COVID έχει σημάνει καμπανάκι, κατά κάποιον τρόπο, ότι η Ευρώπη δεν προστατεύεται από αυτές τις μολυσματικές ασθένειες. Δεν υπάρχει εναρμόνιση του ελέγχου των διαβιβαστών, ούτε καν των κατευθυντήριων γραμμών της ΠΟΥ για τον έλεγχο των διαβιβαστών, εκτός από την περίπτωση των διαβιβαστών της ελονοσίας, όπου οι κατευθυντήριες γραμμές ακολουθούν τα νέα ποιοτικά πρότυπα κατά των άλλων ασθενειών όπως οι αρμποϊοί, η λεϊσμανίαση, αυτού του είδους οι ασθένειες. Υπάρχει, νομίζω, ένα μεγάλο κενό και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στο πρόγραμμά μας στο TDR,( Τμήμα Εφαρμογής Ερευνών) εργαζόμαστε για την υποστήριξη της ανάπτυξης εναρμονισμένων κατευθυντήριων γραμμών σύμφωνα με τα ποιοτικά πρότυπα. Λοιπόν, ο ΠΟΥ πρέπει να πω ότι μάλλον δεν είναι σε θέση να κινητοποιήσει δυνάμεις, επειδή ο ΠΟΥ αντιμετωπίζει μια δύσκολη οικονομική κατάσταση και ιδιαίτερα τα κεντρικά γραφεία και οι μονάδες για τις μολυσματικές ασθένειες και οι παραμελημένες ασθένειες (των οποίων επίσης γνωρίζουμε τη σημασία) χρηματοδοτούνται όλο και λιγότερο».
Γιατί δεν έχει αναπτυχθεί εμβόλιο για τον ΙΔΝ στον άνθρωπο
Τι γίνεται όμως με τον ιό του Δυτικού Νείλου(ΙΔΝ), ο οποίος είναι ενδημικός στο βόρειο ημισφαίριο; Ελλάδα, Ιταλία κι άλλες χώρες της μεσογειακής και ΝΑ Ευρώπης καταγράφουν κάθε χρόνο κρούσματα και πολλούς θανάτους απ τον συγκριμένο ιό που μεταφέρεται από μολυσμένα πουλιά μέσω των κουνουπιών στον άνθρωπο. Μπορούμε να τον νικήσουμε ; Μπορούμε να τον μειώσουμε ουσιαστικά; ήταν η ερώτηση προς την εμπειρογνώμονα του τμήματος Εφαρμογής Ερευνών του ΠΟΥ.
«Για μένα ο ιός του Δυτικού Νείλου δεν μπορεί να ελεγχθεί μέσω της καταπολέμησης των διαβιβαστών. Εννοώ ότι μπορούμε τελικά να μειώσουμε τον πληθυσμό των κουνουπιών, αλλά δεδομένου ότι ο ιός ενισχύεται μέσα στα πουλιά και στη συνέχεια τα πουλιά κινούνται, είναι αδύνατο να έχουμε ικανοποιητική καταπολέμηση διαβιβαστών κατά του ιού του Δυτικού Νείλου. Το καλύτερο που πρέπει να κάνουμε σε αυτό είναι να αναπτύξουμε ένα εμβόλιο. Υπάρχει ένα εμβόλιο για τον ιό του Δυτικού Νείλου στα άλογα και νομίζω ότι πρέπει να κάνουμε το ίδιο και για τους ανθρώπους, διότι αυτός είναι για μένα ο μόνος τρόπος προστασίας.
Κληθείσα να σχολιάσει το γεγονός ότι υπάρχει εμβόλιο για τα άλογα αλλά όχι για τον άνθρωπο απάντησε πως «είναι θέμα χρημάτων. Η ανάπτυξη του εμβολίου για τον άνθρωπο είναι πολύ δαπανηρή. Πρέπει να περάσει από διάφορα βήματα δοκιμών, κλινικών δοκιμών και ούτω καθεξής που είναι πολύ ακριβά. Και προς το παρόν, θα έλεγα ότι οι βιομηχανίες που αναπτύσσουν το εμβόλιο δεν βλέπουν οικονομικά οφέλη και νομίζω, ότι αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα, το μεγάλο πρόβλημα που έχουμε για αρκετές ασθένειες που μεταδίδονται με διαβιβαστές. Μπορούμε να έχουμε καλά εμβόλια, αλλά το εμβόλιο θα πάει ίσως σε ανθρώπους που δεν μπορούν να πληρώσουν για αυτό και τα Εθνικά Συστήματα Υγείας δεν θέλουν να πληρώσουν.
Το εμβόλιο του κίτρινου πυρετού
Χαρακτηριστικό παράδειγμα όπως είπε είναι το εμβόλιο για τον κίτρινο πυρετό «ένα εξαιρετικό εμβόλιο, πολύ προστατευτικό. Το εμβόλιο του κίτρινου πυρετού θα πρέπει να διανέμεται παντού όπου έχουμε κίνδυνο, επειδή ο κίτρινος πυρετός μπορεί να σκοτώσει περίπου το 50% των ατόμων που μολύνει. Παρ’όλα αυτά, δεν έχουμε αυτήν την διάδοση του εμβολίου. Γιατί Επειδή το σύστημα υγείας δεν βάζει τα χρήματα στην ανάπτυξη. Στη Γαλλική Γουιάνα το εμβόλιο για τον κίτρινο πυρετό πληρώνεται από το γαλλικό σύστημα υγείας με αποτέλεσμα να έχει εμβολιαστεί περισσότερο από το 95% του πληθυσμού. Ως αποτέλεσμα, είχαμε μόνο δύο περιπτώσεις κίτρινου πυρετού σε 100 χρόνια.
Στη γειτονική χώρα τη Βραζιλία, διανέμουν το εμβόλιο κατά του κίτρινου πυρετού μόνο γύρω από ανθρώπινα κρούσματα και κάθε χρόνο έχουν χιλιάδες περιπτώσεις».
Η δρ Φουκέ εξήγησε πως το TDR, είναι ένα ειδικό πρόγραμμα του ΠΟΥ με λίγους ανθρώπους να εργάζονται σ αυτό. «Είμαστε μια μικρή ομάδα 10 τεχνικούς επιστήμονες και υποστηρίζουμε δραστηριότητες για εκπαίδευση σε χαμηλού και μέσου εισοδήματος χώρες και υποστηρίζουμε δραστηριότητες για την έρευνα. Για την έρευνα είμαστε μόνο τέσσερα άτομα. Αυτό που κάνουμε στην πραγματικότητα είναι να υποστηρίζουμε ερευνητικές δραστηριότητες για να βοηθήσουμε ορισμένες από τις χώρες όπου ασθένειες που μεταδίδεται από διαβιβαστές επεκτείνονται ή δημιουργούν μεγάλα προβλήματα, να κατανοήσουν καλύτερα ποιες είναι οι αιτίες και ποια λύση θα μπορούσε να βρεθεί.
«Το TDR υποστήριζε όλες τις δοκιμές για την ανάπτυξη των κουνουπιέρων που εμποτίζονται με εντομοκτόνα στη δεκαετία του ’80, δηλαδή πριν από περίπου 40 χρόνια. Έτσι, το πρόγραμμα μπορεί να έχει μεγάλο αντίκτυπο, επειδή αυτό οφείλεται στις δοκιμές TDR που προχωρούν στην ανάπτυξη των κουνουπιέρων.
Επί του παρόντος, κατέληξε υποστηρίζουμε τις δοκιμές SIT, επομένως τις δοκιμές τεχνολογίας στείρων εντόμων σε ορισμένες χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος και στη συνέχεια είμαστε οι μόνοι που εξετάζουμε τον αντίκτυπο στην επιδημιολογία του δάγκειου πυρετού. Έτσι, αν τα αποτελέσματά μας είναι πειστικά, τότε θα επεκταθούν.
Η κα Φουκέ εξέφρασε τέλος την προσωπική της επιθυμία να έχει το TDR του ΠΟΥ άμεση συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και όχι μόνο με επιμέρους ευρωπαϊκές χώρες.
Θανάσης Τσίγγανας
