Αν υπάρχει ένας Σύλλογος άρρηκτα συνδεδεμένος με το πνεύμα των Ολυμπιακών Αγώνων, αυτός είναι ο Πανελλήνιος. Η αρχή έγινε στα τέλη του 19ου αιώνα όταν ο Νικόλαος Κοτσελόπουλος, φίλαθλος, δικηγόρος και δημοσιογράφος οραματίστηκε τη δημιουργία του πρώτου Αθλητικού Συλλόγου της χώρας. Το όνειρό του «αγκαλιάστηκε» γρήγορα από επίλεκτα μέλη της αθηναϊκής οικογένειας, με αποτέλεσμα ο Πανελλήνιος Γυμναστικός Σύλλογος να ιδρυθεί επίσημα στις 10 Φεβρουαρίου του 1891. Ο εμπνευστής της ιδέας ανέλαβε τη θέση του Γενικού Γραμματέα, ενώ πρώτος Πρόεδρος του Πανελληνίου εκλέχθηκε ο Ιωάννης Φωκιανός.
Η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων στο ιδρυτικό καταστατικό
Το Ιδρυτικό Καταστατικό του Συλλόγου, στο ΦΕΚ της 28ης Ιουνίου 1891, αναφέρει πως ο Πανελλήνιος «επιδίωκε πρωτίστως την διάδοσιν της Γυμναστικής εις απάσας τας κοινωνικάς τάξεις και την βελτίωση των κατ’ αυτήν. Ο σκοπός ούτος επιδιώκεται δια της ιδρύσεως των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων, της συστήσεως γυμναστηρίων και της έκδοσης συγγραμμάτων γυμναστικών».
Όπως διαπιστώνει κανείς, ο Πανελλήνιος υπήρξε το μοναδικό σωματείο παγκοσμίως που ανέφερε ως στόχο στο καταστατικό του την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων!
Οι πρώτοι αθλητικοί αγώνες το 1894
Ο νεοσυσταθείς Σύλλογος διοργάνωσε στις 30 και 31 Μαΐου 1894 τους πρώτους Αθλητικούς Αγώνες στο Δημόσιο Κεντρικό Γυμναστήριο (το σημερινό Γυμναστήριο του Φωκιανού, στο Ζάππειο). Οι αθλητές δοκιμάστηκαν στον στίβο, στην πάλη, στην άρση βαρών, στη διελκυστίνδα και στην ενόργανη γυμναστική. Ο προϋπολογισμός των Αγώνων είχε φτάσει τότε τις 2.200 δρχ. ποσό που, όπως παραδέχθηκε ο Φωκιανός, προήλθε από την προίκα της αδερφής του.
Οι αγώνες στέφθηκαν με επιτυχία, ωστόσο ο Σύλλογος είχε να αντιμετωπίσει ένα μεγάλο «αγκάθι»: την έλλειψη ενός κατάλληλου γυμναστηρίου, ικανού να φιλοξενήσει τους αθλητές και τα μέλη του που αυξάνονταν συνεχώς.
Το αποφασιστικό βήμα για τη λύση του προβλήματος έκανε εκείνη την περίοδο ο πρίγκιπας Γεώργιος, επίτιμος Πρόεδρος του Συλλόγου, προσφέροντας ένα μεγάλο οικόπεδο στην «καρδιά» της Αθήνας.
Η συζήτηση για την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων και ο Δ. Βικέλας
Το 1894 υπήρξε σημαδιακή χρονιά για τον Πανελλήνιο, καθώς προσκλήθηκε (με υπογραφή του βαρώνου Πιέρ ντε Κουμπερτέν) να εκπροσωπήσει την Ελλάδα στο Διεθνές Αθλητικό Συνέδριο στο Παρίσι. Μεταξύ των οκτώ θεμάτων του Συνεδρίου ήταν και η εξέταση της δυνατότητας αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων.
Η πρόσκληση του Πανελληνίου ανέδειξε τότε τη διεθνή αναγνώριση του συλλόγου. Μάλιστα ο γενικός επίτροπος του Συνεδρίου Ντε Κουμπερτέν φρόντισε να ονομάσει τον πρόεδρο Ιωάννη Φωκιανό επίτιμο αντιπρόεδρο του συνεδρίου.
Επίσημος εκπρόσωπος του Συλλόγου ορίστηκε ο διαπρεπής λόγιος, ποιητής και πεζογράφος Δημήτριος Βικέλας, ο οποίος ζούσε μόνιμα στη γαλλική πρωτεύουσα. Ο Βικέλας πήρε την πρωτοβουλία και στη συνεδρία της 23ης Ιουνίου πρότεινε τη διεξαγωγή των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων στη γενέθλια χώρα τους, την Ελλάδα.
«…Δεν έχομεν τα μέσα να τελέσωμεν εορτάς μεγαλοπρεπείς αλλά το εγκάρδιον της υποδοχής θα αναπληρώσει τας πολλάς ελλείψεις μας.
Δεν θα παρέξουμε εις τους ξένους μας διασκεδάσεις αξίας της περιστάσεως αλλά έχομεν να δείξωμεν τα μνημεία και τα ερείπια της αρχιότητας, θα τους οδηγήσωμεν εκεί όπου οι αρχαίοι ετέλουν τους αγώνας των, εις τα Ολύμπια, τα Ίσθμια, τους Δελφούς, την Επίδαυρον».
Ο Βικέλας, ένας γνήσιος ενσαρκωτής των οραμάτων του Πανελληνίου, είχε «πιάσει τον σφυγμό» των συνέδρων και κέρδισε την ψήφο τους. Η πρότασή του έγινε δεκτή παμψηφεί.
Το συνέδριο του Παρισιού διατύπωσε επτά ευχές σχετικά με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Στην έκτη αναφέρεται: «Οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα τελεσθώσι δια πρώτην φοράν εις τας Αθήνας του 1896 και δια δευτέραν εις Παρισίους τω 1900, εφεξής δε ανά τετραετίαν εις τας λοιπάς πόλεις του κόσμου». (πηγή: Ι.Χρυσάφης «Οι σύγχρονοι διεθνείς Ολυμπιακοί Αγώνες» (τόμος Α΄ σελ. 195-196)
Ο Δημήτριος Βικέλας εξελέγη πρώτος Πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής με γενικό γραμματέα τον ντε Κουμπερτέν.
Τη σύνταξη των «Κανονισμών» για τα αθλήματα ανέλαβε ο Ιωάννης Φωκιανός.
Οι μεγάλες διακρίσεις του Πανελληνίου
Οι Αγώνες πραγματοποιήθηκαν τον Απρίλιο του 1896 και ο Πανελλήνιος Αθλητικός Σύλλογος συνέβαλε με κάθε τρόπο στην επιτυχία τους. Μάλιστα, οι αθλητές του συγκέντρωσαν συνολικά 10 μετάλλια: στη σκοποβολή, στον Μαραθώνιο, στη σφαιροβολία, στην πάλη, στην οπλομαχία και στη γυμναστική (ομαδικό δίζυγο).
Οι διακρίσεις πάντως δεν σταμάτησαν εκεί. Στην Ολυμπιάδα του Σαιν Λούις το 1904, δύο αθλητές του Πανελληνίου, ο Περικλής Κακούσης και ο Νίκος Γεωργαντάς, οι μοναδικοί εκπρόσωποι του ελληνικού αθλητισμού στη διοργάνωση, κερδίζουν το χρυσό μετάλλιο στην άρση βαρών και το χάλκινο στη δισκοβολία, αντίστοιχα.
Τα επόμενα χρόνια άρχισε να λάμπει το «άστρο» του Κωνσταντίνου Τσικλητήρα ο οποίος κατέκτησε δύο ασημένια μετάλλια το 1908 στο Λονδίνο, καθώς επίσης ένα χρυσό και ένα χάλκινο, τέσσερα χρόνια μετά στη Στοκχόλμη.
Νέες διακρίσεις και νέο «σπίτι» για τον Πανελλήνιο
Ο Σύλλογος συνεχίζει να αναδεικνύει αθλητές και τα επόμενα χρόνια. Ένας από αυτούς, ο Γιώργος Βήχος, διαγωνίζεται στη σκοποβολή σε δύο Ολυμπιάδες (1936 και 1948).
Λίγο πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η έναρξη των εργασιών για την αναμόρφωση του πάρκου στο Πεδίον του Άρεως αναγκάζουν τον Πανελλήνιο να μετακομίσει. Το 1936, επί δημαρχίας Κωνσταντίνου Κοτζιά παραχωρείται στον Σύλλογο ο σημερινός χώρος, ο οποίος τότε φιλοξενούσε τη Σχολή Ιππικού. Οι εργασίες διαρκούν τρία χρόνια και ο Πανελλήνιος μετακομίζει στο νέο του «σπίτι» το 1939.
Οι διακρίσεις συνεχίζονται και μετά τον πόλεμο και το 1948 ο Σύλλογος κερδίζει ένα ξεχωριστό βραβείο: το χάλκινο μετάλλιο μετά διπλώματος της Ακαδημίας Αθηνών για τη συμπλήρωση των 50 ετών από την ίδρυσή του. Το 1956 στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μελβούρνης, ο άλτης Γιώργος Ρουμπάνης κερδίζει το χάλκινο μετάλλιο στο άλμα επί κοντώ. Ήταν η πρώτη μεταπολεμική επιτυχία για την Ελλάδα.
Το «Ολυμπιακό Κύπελλο» του Πανελληνίου
Στην πολυετή αθλητική του πορεία, ο Πανελλήνιος έχει κατακτήσει αμέτρητα βραβεία. Αυτό, όμως, που ξεχωρίζει είναι το «Ολυμπιακό Κύπελλο», που αποτελεί και την ανώτατη διάκριση της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής. Σε μία μνημειώδη συγκέντρωση, στην Πνύκα, την απονομή έκανε ο τότε Πρόεδρος της ΔΟΕ Χουάν Αντόνιο Σάμαρανκ στον τότε Πρόεδρο του Πανελληνίου Κωνσταντίνο Καίσαρη.
Στον 2ο αιώνα της ιστορίας του, ο Πανελλήνιος Γυμναστικός Σύλλογος φιλοξενεί στις εγκαταστάσεις του χιλιάδες αθλητές και μέλη. Λίγες ημέρες πριν από την συμπλήρωση 20 ετών από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, ο ιστορικός αθηναϊκός Σύλλογος, συνεχίζει να προσφέρει στα μέλη του τα αθλητικά ιδεώδη και τούς υπόσχεται ότι «τα καλύτερα έρχονται».
(ΦΩΤΟ) Η χειρόγραφη επιστολή του Βαρώνου Πιέρ ντε Κουμπερτέν 13/ 26- 11- 1894 προς τον Ι. Φωκιανό, με την οποία τον παρακαλεί να εκφράσει προς τα μέλη του Πανελλήνιου Γυμναστικού Συλλόγου τις θερμές ευχαριστίες του για την αλησμόνητη υποδοχή και φιλοξενία που του επιφύλαξαν κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αθήνα. Η επιστολή είναι γραμμένη στα γαλλικά, σε δίφυλλη κόλλα αλληλογραφίας η οποία πάνω αριστερά φέρει τυπωμένα τα στοιχεία του αποστολέα “COMITE DES JEUX OLYMPIQUES ATHENES 1896 PARIS 1900.” Φυλάσσεται σε θήκη του Πανελλήνιου Γυμναστικού Συλλόγου στην οποία είναι σημειωμένο, χειρόγραφα, το έτος (1894).
