Αφού πριν από μισή και πλέον χιλιετία ταξίδεψαν στα πέρατα της γης και διέσχισαν θάλασσες και ωκεανούς προς αναζήτηση του Νέου Κόσμου, δύο μεγάλοι θαλασσοπόροι της παγκόσμιας Ιστορίας, «πιάνουν λιμάνι» σε Παπάγου και Χολαργό. Ο δήμος των βορειοανατολικών προαστίων της Αθήνας θα φιλοξενήσει μια ξεχωριστή Έκθεση και με διεθνή συνεργασία, για τον Ισπανό Φερδινάνδο Μαγγελάνο και για τον Γενοβέζο Χριστόφορο Κολόμβο, υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας του υπουργείου Εξωτερικών. Συνεργάτες σε αυτή την ξεχωριστή πολιτιστική δράση, οι Πρεσβείες της Ιταλίας και της Ισπανίας στην Αθήνα, καθώς και τα Μορφωτικά Ιδρύματα των δύο χωρών, δηλαδή το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο και το Ινστιτούτο Θερβάντες.
Όμως, το ελληνικό στοιχείο ως ο τρίτος πόλος αυτής της Έκθεσης, πώς προκύπτει;… Μα από την παρουσία Ελλήνων ναυτικών και στις δύο ιστορικές αποστολές. Δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό, ωστόσο μέλη του πληρώματος ήταν και ναυτικοί από τη Ρόδο, τη Χίο, το Ναύπλιο και την Κέρκυρα, οι οποίοι συμμετείχαν τόσο στο υπερατλαντικό ταξίδι του Κολόμβου όσο και στον πρώτο περίπλου της Γης από τον Μαγγελάνο. Μάλιστα, ο Φρανθίσκο Άλμπο από τη Χίο, ήταν ο τηρητής του Ημερολογίου Ναυσιπλοΐας και αρχιπλοηγός του πλοίου Βικτόρια, του μοναδικού που επέστρεψε τελικά στη Σεβίλλη και χάρη στα γραφόμενά του γνωρίζουμε σήμερα λεπτομέρειες από το τολμηρό ταξίδι του Μαγγελάνου. Μέσα στους αιώνες, η ιστορία της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Ελλάδας αναπτύχθηκε και διαμορφώθηκε σε στενή σχέση με τη θάλασσα και πολύ περισσότερο με τη Μεσόγειο που τις ενώνει κι αυτή η πολιτιστική συνύπαρξη των τριών χωρών στη συγκεκριμένη Έκθεση, έρχεται να το υποδηλώσει.
Η Έκθεση, που ξεκίνησε με πρωτοβουλία του δήμου Παπάγου-Χολαργού, έχει τον τίτλο «Θαλασσοπόροι της Γηραιάς Ηπείρου – Έλληνες ναυτικοί με τον Κολόμβο και τον Μαγγελάνο». Θα φιλοξενηθεί στην αίθουσα «Αλέκος Σοφιανός» στο Δημαρχείο από τις 15/1 έως τις 2/2 και θα λειτουργεί καθημερινά (εκτός Σαββάτου και Κυριακής) από τις 9 το πρωί έως τις 2 το μεσημέρι και από τις 5 το απόγευμα έως τις 8 το βράδυ. Τα εγκαίνια θα γίνουν αύριο Δευτέρα (15/1) στις 7 μ.μ. στο αμφιθέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» του δημαρχείου. Αμέσως μετά θα προβληθεί το δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ του Ισπανού Πέδρο Ολάγια, με τίτλο «Φρανθίσκο Άλμπο, οι Έλληνες ναυτικοί στον πρώτο περίπλου της Γης» και η εκδήλωση θα ολοκληρωθεί με τις ξεναγήσεις.
Ουσιαστικά πρόκειται για διπλή έκθεση, για έναν συνδυασμό δύο επιμέρους εκθέσεων, μιας ιταλικής για την ανακάλυψη της Αμερικής από τον Κολόμβο και μιας ισπανικής για την πρώτο περίπλου της Γης από τον Μαγγελάνο, δύο αποστολές που έγιναν για λογαριασμό της Ισπανίας. Αυτό που φιλοδοξεί ως πολιτιστικό δρώμενο, είναι να αναδείξει και να διαφωτίσει με άμεσο τρόπο, δύο μεγάλες στιγμές της παγκόσμιας ιστορίας, αλλά και μια σχετικά άγνωστη πτυχή της ελληνικής Διασποράς.
«Η Έκθεση αναδεικνύει επίσης τη δύναμη των ιδεών και της συνεργασίας της ίδιας της Ευρώπης με συνεκτικό ιστό τον κλασσικό πολιτισμό: Η οδυσσειακή ελληνική ναυτοσύνη, ως απαύγασμα πολιτισμικής εμπειρίας και γνώσεων, συναντά στην Αναγέννηση -όπως συνέβη νωρίτερα στην Αρχαία Ρώμη και αργότερα στον Διαφωτισμό- τον πολιτισμό της Λατινικής Ευρώπης. Μεταλαμπαδεύει έτσι νέες αξίες και ιδέες, κυρίως αυτή της αναζήτησης της γνώσης και της αυτογνωσίας μέσω μιας νέας ‘’πορείας’’ ή ‘’derrotero’’, με την υπέρβαση του mare nostrum και τον αυτοπροσδιορισμό της νέας αναδυόμενης Ευρώπης στον μεγάλο ‘’καθρέφτη’’ του Νέου Κόσμου», αναφέρει μεταξύ άλλων στο σημείωμά του ο γενικός γραμματέας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας του Υπουργείου Εξωτερικών, Ιωάννης Χρυσουλάκης.
«Συνδετικός κρίκος στην παρουσίαση του έργου, των ταξιδιών και των ανακαλύψεων των δύο μεγάλων Ευρωπαίων εξερευνητών είναι και η καθοριστική συμμετοχή σε αυτές τις δράσεις που άλλαξαν τον κόσμο, των Ελλήνων ναυτικών, αξιωματικών και μελών των πληρωμάτων. Για τον λόγο αυτό, για τη συμμετοχή της ελληνικής ναυτοσύνης στην ανακάλυψη του Νέου Κόσμου, πιστεύουμε ότι οι εκθέσεις αυτές αφορούν τα μέγιστα και στον ελληνισμό της Διασποράς. Οι δράσεις αυτές και σε δήμους χωρών της Μεσογείου δημιουργούν και διατηρούν σχέσεις φιλίας και εμπιστοσύνης», αναφέρει στο δικό του σημείωμα ο δήμαρχος Ηλίας Αποστολόπουλος.
«Ο δήμος μας έχει την τάση εξωστρέφειας ως προς τον Πολιτισμό»
Ο Δήμος Παπάγου-Χολαργού έχει υπογράψει Μνημόνια πολιτιστικής συνεργασίας με το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο και το Ινστιτούτο Θερβάντες. Μάλιστα, στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας, έχουν ήδη γίνει κάποιες εκδηλώσεις, όπως συναυλία ιταλικού συγκροτήματος στο Φεστιβάλ του δήμου και βραδιές ισπανικού κινηματογράφου.
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η υπεύθυνη οργάνωσης και συντονισμού της Έκθεσης και σύμβουλος Πολιτισμού του δημάρχου Παπάγου-Χολαργού, Κατερίνα Νταλαγιώργου, αναφέρει γι’ αυτή την τριεθνή πολιτιστική δράση: «Ξεκίνησε με πρωτοβουλία του δήμου μας, ο οποίος έχει Μνημόνιο συνεργασίας με το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο και με το Ινστιτούτο Θερβάντες. Η αρχή έγινε με μικρότερα events και φτάσαμε πλέον σε αυτή εδώ την Έκθεση, που αφορά στους δύο μεγάλους θαλασσοπόρους και την αποστολή τους. Εμείς εστιάζουμε στη συμμετοχή και Ελλήνων ναυτικών σε αυτές τις εξορμήσεις. Εμφανίζεται δηλαδή μέσα από το υλικό της Έκθεσης και η παρουσία της ελληνικής ναυτοσύνης».
Και συνεχίζει: «Αφού ο δήμαρχός μας έχει την τάση της εξωστρέφειας ως προς τον Πολιτισμό, αποφασίσαμε και προχωρήσαμε σε αυτή τη συνεργασία και μάλιστα υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εξωτερικών, μέσω του Απόδημου Ελληνισμού. Οι δύο χώρες φέρνουν τα εκθέματά τους, το υλικό τους. Το επίσημο υλικό είναι από τα Υπουργεία Πολισμού της Ιταλίας και της Ισπανίας. Μας βοήθησε και το Μουσείο Μπενάκη, με το υλικό από την πλευρά της Ελλάδας, όμως κι εμείς ως δήμος δημιουργούμε τον Κατάλογο όλων αυτών. Και δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση ο Κατάλογος, είναι τρίγλωσσος και ο δήμος μας λοιπόν τον εκδίδει. Πρόκειται για μια μεγάλη προσπάθεια, που αποδεικνύει ότι υπάρχει συνεργασία. Και υπάρχει και η προβολή ενός βραβευμένου ντοκιμαντέρ του Πέδρο Ολάγια, που μιλάει για τους Έλληνες θαλασσοπόρους».
Η κ. Νταλαγιώργου στέκεται και σε ακόμη μια παράμετρο: «Υπάρχει φυσικά η Τοπική Αυτοδιοίκηση μέσα σε όλο αυτό, όμως υπάρχει κι ένας δεύτερος σημαντικός πυλώνας, που είναι ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας της Έκθεσης. Θα υπάρξει συνεργασία με σχολεία, τα οποία θα κληθούν να έρθουν και να επισκεφτούν την Έκθεση με πιο στοχευμένο υλικό από τα δύο Ινστιτούτα».
Ως προς την εξωστρέφεια του Δήμου Παπάγου-Χολαργού και τις συνεργασίες πάνω στον Πολιτισμό, η κ. Νταλαγιώργου αναφέρει: «Έχουμε πραγματοποιήσει κι άλλες Εκθέσεις μέσα από συνεργασίες, όπως με τη Βουλή των Ελλήνων για τον κοινοβουλευτισμό ή με τον δήμο Ιωαννιτών, με τον οποίο επίσης έχουμε Μνημόνιο πολιτιστικής συνεργασίας. Και θα συνεχίσουμε μελλοντικά και με άλλες συνεργασίες, όπως με το Υπουργείο Πολιτισμού. Αλλά και με τα δύο Ινστιτούτα έχουν προηγηθεί κάποιες εκδηλώσεις, όπως το καλοκαίρι για το ιταλικό τραγούδι και για τον ισπανικό κινηματογράφο και θα υπάρξουν κι άλλες στο μέλλον, όπως για τον Δάντη».
Τέλος, σχετικά με το ενδιαφέρον και την ανταπόκριση των δημοτών σε όλες αυτές τις πολιτιστικές δράσεις, η σύμβουλος του δημάρχου απαντά: «Είναι πολύ μεγάλη η ανταπόκριση και δεν είναι τυχαίο αυτό. Ο μέσος κάτοικος του δήμου μας έχει την πρόθεση και τη διάθεση και διατηρεί και πολύ καλό επίπεδο. Το δείχνει σε όλες τις περιπτώσεις, το έδειξε για παράδειγμα και με τις διαλέξεις της καθηγήτριας και ιστορικού Μαρίας Ευθυμίου, η οποία από εδώ ξεκίνησε τον κύκλο όλων αυτών των διαλέξεων».
Δημ. Βασιλόπουλος
