Πριν ένα χρόνο το Cycladic Identity έκανε «έναρξη» με την προώθηση προγραμμάτων που προάγουν τη διατήρηση, αποκατάσταση και ανάδειξη της κυκλαδικής ταυτότητας, μιας ιδιαίτερης πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς που κινδυνεύει από φαινόμενα της σύγχρονης εποχής, όπως ο σαρωτικός υπερτουρισμός και η εγκατάλειψη των παραδοσιακών πρακτικών.
Έναν χρόνο μετά, η πρωτοβουλία αυτή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης (ΜΚΤ) έχει αποδώσει «καρπούς» με έργα που τα περισσότερα έχουν ολοκληρωθεί. Την ίδια στιγμή, επτά νέα προγράμματα σε πέντε νησιά των Κυκλάδων έρχονται να προστεθούν στη δεύτερη χρηματοδοτική φάση, ενώ σε λίγες μέρες θα ανακοινωθεί η ανοικτή πρόσκληση για την τρίτη φάση. Υπενθυμίζεται πως η πρωτοβουλία λειτουργεί ως πλατφόρμα προσέλκυσης και κατανομής πόρων σε προγράμματα τα οποία υλοποιούνται από φορείς που δραστηριοποιούνται στα νησιά.
«Το ΜΚΤ δεν θα υπήρχε σήμερα χωρίς τα νησιά των Κυκλάδων και τον πολιτισμό τους, τον οποίο το 1986 χάρη στην Ντόλη Γουλανδρή αναδεικνύουμε με πολλή αγάπη. Η πρωτοβουλία είναι το δικό μας έμπρακτο ευχαριστώ στα νησιά που αποτελούν τον λόγο ύπαρξής μας», δήλωσε η Σάντρα Μαρινοπούλου, πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης κατά την παρουσίαση των νέων προγραμμάτων που θα πραγματοποιηθούν στην Αμοργό (δύο προγράμματα) και από ένα σε Αντίπαρο, Σίκινο, Σίφνο, Σύρο, καθώς και ένα διακυκλαδικό.
Συγκεκριμένα, μετά τα 9 προγράμματα της πρώτης φάσης που στην πλειοψηφία τους έχουν ολοκληρωθεί, τα μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής, οι Δρ Δημήτρης Αθανασούλης, διευθυντής Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Dr Michael Boyd, συν-διευθυντής της ανασκαφής στην Κέρο, Δημήτρης Καραβέλλας, γενικός διευθυντής WWF Ελλάς και Δρ Αγγελική Κοσμοπούλου, αρχαιολόγος και σύμβουλος βιωσιμότητας, αξιολόγησαν τις προτάσεις της δεύτερης φάσης βάσει προκαθορισμένων κριτηρίων και προέκριναν για φέτος τα εξής προγράμματα:
Αμοργός | «Παιχνίδια στο πέρασμα του χρόνου»| Φορέας υλοποίησης: Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων των μαθητών του Δημοτικού Σχολείου και του Νηπιαγωγείου Καταπόλων Αμοργού Νομού Κυκλάδων. Κύριος στόχος του προγράμματος είναι η καταγραφή και αναβίωση των παραδοσιακών παιχνιδιών της Αμοργού.
Aμοργός | 3ο Εργαστήριο Ξερολιθιάς «H Αμοργιανή Μαστοριά» | Φορέας υλοποίησης: Το Μιτάτο της Αμοργού. Σκοπός του προγράμματος είναι η μετάδοση της γνώσης της τέχνης της ξερολιθιάς και η εξοικείωση του κοινού με τις ξερολιθικές κατασκευές, την πολιτιστική αλλά και περιβαλλοντική σημασία τους, καθώς και την ανάγνωση του ανθρωπογενούς νησιωτικού τοπίου, όπως έχει διαμορφωθεί από αυτές.
Διακυκλαδικό | «Greek Islands Trail – Cyclades» | Φορέας υλοποίησης: Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση Συλλογικής και Κοινωνικής Ωφέλειας «Μονοπάτια της Ελλάδας». Το “Greek Islands Trail – Cyclades” είναι μία πρόταση για να ενωθούν τα καλύτερα μονοπάτια του κάθε νησιού των Κυκλάδων σε μια ενιαία πεζοπορική διαδρομή και να δημιουργηθεί μία μεγάλου μήκους διαδρομή (υπολογίζεται σε 150 – 200 χιλιόμετρα), που θα περνάει από όλα τα νησιά των Κυκλάδων. Μεταξύ των δράσεων που θα πραγματοποιηθούν είναι η δημιουργία ιστοσελίδας που θα βασίζεται σε χάρτες της μεγαλύτερης παγκοσμίως πλατφόρμας τουρισμού περιπέτειας, την Outdooractive, που θα παρουσιάζει με λεπτομέρεια κάθε διαδρομή και τον τρόπο μετακίνησης από νησί σε νησί.
Σίκινος | «Καταγραφή και ανάδειξη της χλωρίδας της Σικίνου»| Φορέας υλοποίησης: Σύνδεσμος Σικινητών. Η Σίκινος, όντας από τα τελευταία κατοικημένα νησιά των Κυκλάδων που διατηρούν την ερημιά σε μεγάλο τους κομμάτι, προσφέρεται για την έρευνα της χλωρίδας που φιλοξενεί.
Σίφνος | «Ψηφιακό αποθετήριο Σιφνέικων Τραγουδιών και Καλάντων» |Φορέας υλοποίησης: Πολιτιστικός Σύλλογος Σίφνου. Το πρόγραμμα αποσκοπεί στη διαφύλαξη, ανάδειξη, αλλά και αναβίωση μιας πολιτιστικής όψης της σιφνέικης κοινωνίας και ταυτότητας: της ποιητικής και μουσικής έκφρασης των Σιφνιών, όπως αυτή αναδεικνύεται μέσω τριών συγκεκριμένων δρώμενων και εκφάνσεων της κοινωνικής ζωής, δηλαδή το Σιφνέικο Παραδοσιακό Γλέντι, τα Σιφνέικα Κάλαντα και οι Σιφνέικοι Αποκριάτικοι Χοροί.
Σύρος | «Οι υφάντρες και οι αναμνήσεις τους» | Φορέας υλοποίησης: Hermoupolis Heritage. Οι βασικές δράσεις του προγράμματος περιλαμβάνουν την καταγραφή 10 μαρτυριών 10 εργατριών του εργοστασίου Ζησιμάτου με ψηφιακά μέσα, τη δημιουργία ολιγόλεπτων προωθητικών σποτ και την υλοποίηση μιας εκδήλωσης στο εργοστάσιο Ζησιμάτου με προβολή μικρών αποσπασμάτων από το υλικό.
Αντίπαρος | «Μελέτη Αρχιτεκτονικής Τεκμηρίωσης/ Αποτύπωσης Κάστρου Αντιπάρου» | Φορέας υλοποίησης: Σύλλογος για την Προστασία – Ανάπτυξη της Αντιπάρου – Δεσποτικού. Το πρόγραμμα αφορά τη μελέτη αρχιτεκτονικής τεκμηρίωσης και αποτύπωσης του ενετικού Κάστρου της Αντιπάρου, ένα σημαντικό παράδειγμα οχυρωμένης αρχιτεκτονικής από την εποχή της Ενετοκρατίας (13ος-16ος αιώνας).
Σημειώνεται ότι η μέγιστη διάρκεια υλοποίησης των προγραμμάτων είναι οι 12 μήνες και μέγιστο ποσό χρηματοδότησης τα 10.000 ευρώ. H υλοποίηση των προγραμμάτων έχει ήδη ξεκινήσει και παρακολουθείται μέσα από αναφορές και επισκέψεις στο πεδίο για τη δια ζώσης επιβεβαίωση των εργασιών. H πρωτοβουλία παρέχει επίσης προς τους χρηματοδοτούμενους φορείς ένα κύκλο τριών σεμιναρίων, με στόχο την καλύτερη οργάνωση και άρτια υλοποίηση κάθε χρηματοδοτούμενου προγράμματος. Η πρόσκληση για την τρίτη φάση χρηματοδότησης προγραμμάτων για το έτος 2025-2026 θα αναρτηθεί στο website της Πρωτοβουλίας από τις 15 Οκτωβρίου 2024. Τέλος, με στόχο την ευαισθητοποίηση του ευρύ κοινού για θέματα που αφορούν το παρελθόν και το μέλλον των Κυκλάδων, το Cycladic Identity διοργανώνει στις 30 Οκτωβρίου ημερίδα με τίτλο: «Παράδοση vs Εξέλιξη: Η Συνύπαρξη του Παρελθόντος με το Μέλλον στις Κυκλάδες».
Κατά την παρουσίαση των νέων προγραμμάτων, μέλη της επιστημονικής επιτροπής, βάσει του πυλώνα της πρωτοβουλίας που εκπροσωπούν, μαζί με τον εκπρόσωπο του φορέα που υλοποιεί το πρόγραμμα, έκαναν εκτενή αναφορά σε κάποια από αυτά, όπως το πρόγραμμα «Καταγραφή και ανάδειξη της χλωρίδας της Σικίνου» και η «Μελέτη Αρχιτεκτονικής Τεκμηρίωσης/ Αποτύπωσης Κάστρου Αντιπάρου».
Σίκινος
«Αυτό που ξεχωρίζει στις Κυκλάδες είναι το στοιχείο της κλίμακας. Σε μια πολύ μικρή κλίμακα βλέπουμε μια τεράστια ποικιλία ειδών, βιοτόπων και αυτό είναι κάτι πολύ ιδιαίτερο. Το δεύτερο στοιχείο είναι αυτό της μοναδικότητας, ότι δηλαδή πάλι σε αυτή την πολύ μικρή κλίμακα πολλά είδη είναι ενδημικά, βρίσκονται δηλαδή μόνο σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία και άρα αποτελούν κομμάτι της παγκόσμιας φυσικής κληρονομιάς. Στις Κυκλάδες έχουν καταγραφεί περίπου 2.000 είδη φυτών, από τα οποία τα 200 είναι ενδημικά. Η μοναδικότητα αυτή είναι πολύ ιδιαίτερη», δήλωσε ο Δημήτρης Καραβέλλας, γενικός διευθυντής WWF Ελλάς με αφορμή το πρόγραμμα που αφορά την καταγραφή και ανάδειξη της χλωρίδας της Σικίνου.
Βασικοί στόχοι του είναι η καταγραφή των ειδών των αρωματικών φυτών και των ενδημικών φυτών του νησιού και η όσο μεγαλύτερη καταγραφή των υπόλοιπων ειδών χλωρίδας που απαντώνται στη Σίκινο. Στη συνέχεια θα ακολουθήσει η αναγνώριση και κατάταξή τους σε είδη και υποείδη και η δημιουργία ενός φυσικού ερμπαρίου, μορφή με την οποία θα εκτεθούν στο νησί ώστε οι ντόπιοι κάτοικοι αλλά και οι επισκέπτες να μάθουν για τη χλωρίδα και τη σημασία διαφύλαξης της βιοποικιλότητας. Επιπλέον θα εκπονηθεί και ένα σχέδιο προτάσεων για καλλιέργεια αρωματικών στο νησί έχοντας καταγραφεί ποια είδη είναι αυτοφυή και ποια έχουν περισσότερες πιθανότητες να ευδοκιμήσουν στο νησί. Η έκθεση του φυσικού ερμπαρίου αναμένεται να την επισκεφθούν 4.750 άτομα ενώ 22 μαθητές θα ενημερωθούν για τη βιοποικιλότητα του νησιού, ως δυνητικά μελλοντικοί θεματοφύλακες της.
Αντίπαρος
«Ξεκινώντας τις πρώτες εργασίες διερεύνησης του μνημείου, διαπιστώσαμε ότι αυτό που αρχικά θεωρούνταν ένα ενετικό κάστρο μιας φάσης, είναι κάτι εξαιρετικά σύνθετο γιατί αποτελείται από έναν κεντρικό πυρήνα και από διάφορους άλλους επάλληλους πυρήνες οι οποίοι έχουν να κάνουν με την οικοδομική εξέλιξη αυτού του σύνθετου μνημείου», δήλωσε ο Δημήτρης Αθανασούλης, έφορος αρχαιοτήτων Κυκλάδων για το ενετικό Κάστρο της Αντιπάρου. Σύμφωνα με την παραδοσιακή αρχαιολογική έρευνα, το Κάστρο κτίστηκε με κεντρικό πύργο και περιμετρικά τριώροφα κτίσματα, σχηματίζοντας έναν κλειστό οικισμό. Πρόσφατες ανασκαφές υποδεικνύουν ότι ο πύργος πιθανώς προϋπήρχε του οικισμού, γεγονός που ανατρέπει τις μέχρι τώρα αντιλήψεις. «Στις ανασκαφές αποκαλύψαμε ότι αυτό που σώζεται σήμερα ως πύργος, ύψους περίπου 6 μ., είναι η βάση του. Ο πύργος ήταν τρεις φορές πιο ψηλός. Στο εσωτερικό αυτής της βάσης, στον πυθμένα της, βρέθηκε ένας κλίβανος παραγωγής κεραμικής του 6ου και του 7ου αι. μ. Χ. ‘Αρα εδώ προέκυψε ένα μνημείο που είναι σημαντικό για την ιστορία της Αντιπάρου πριν από την ανέγερση του ίδιου του Κάστρου», επεσήμανε μεταξύ άλλων ο Δ. Αθανασούλης.
Η μελέτη αρχιτεκτονικής τεκμηρίωσης και αποτύπωσης του ενετικού Κάστρου της Αντιπάρου αποσκοπεί στην αποτύπωση των νέων δεδομένων και στη σύνταξη οριστικής αρχιτεκτονικής μελέτης για την προστασία, μορφολογική και δομική αποκατάσταση και ανάδειξη του Κάστρου. Στόχος είναι η προστασία και ανάδειξη του μνημείου, η ένταξή του στη σύγχρονη κοινωνική ζωή της Αντιπάρου, και η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού για τις επόμενες γενιές.
Το Cycladic Identity είναι η πρωτοβουλία του Μουσείου Κυκλαδική Τέχνης που ξεκίνησε πέρσι, με στόχο την προστασία της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς των Κυκλάδων και τη διατήρηση, αποκατάσταση και ανάδειξη της μοναδικής τους ταυτότητας. Με άξονες προτεραιότητας τον Πολιτισμό, τη Βιοποικιλότητα και την ‘Αυλη Πολιτιστική Κληρονομιά, η πρωτοβουλία λειτουργεί ως πλατφόρμα προσέλκυσης και κατανομής πόρων σε προγράμματα τα οποία υλοποιούνται από φορείς που δραστηριοποιούνται στα νησιά. Η αξιολόγηση των προτάσεων προς χρηματοδότηση γίνεται από την Επιστημονική Επιτροπή του Cycladic Identity, ενώ στην τελική επιλογή των προτάσεων συμμετέχει η Συμβουλευτική Επιτροπή της πρωτοβουλίας, η οποία παρέχει σημαντική χρηματοδότηση και συμβάλλει στη χάραξη στρατηγικής.
Περισσότερες πληροφορίες για το Cycladic Identity στην ιστοσελίδα του ΜΚΤ https://www.cycladicidentity.gr/
