Ως πρόκληση που μπορεί να μετατραπεί σε ευκαιρία για την Ελλάδα χαρακτηρίζει τις υψηλές επιδόσεις των Ελλήνων επιστημόνων Τεχνητής Νοημοσύνης (TN) στο εξωτερικό η δρ Μαρίλη Νίκα, επικεφαλής προϊόντων ΤΝ σε εταιρείες όπως η Google και η Meta στη Σίλικον Βάλεϊ, ιδρύτρια της AI Product Academy, ομιλήτρια σε εκδηλώσεις TED και συγγραφέας.
Σε συνέντευξή της στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και την Αλεξάνδρα Γούτα, η κα Νίκα, η οποία εργάζεται στον χώρο της Τεχνητής Νοημοσύνης ήδη από το 2013, πολύ πριν τα Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα όπως το «ChatGPT» ταράξουν παγκοσμίως τα νερά κι όταν ουδείς γνώριζε ακόμα τι είναι η «Alexa» ή το «Google Home», γιατί απλά δεν υπήρχαν (η πρώτη δημιουργήθηκε το 2014 και το δεύτερο το 2016), επισημαίνει: «Η τάση των Ελλήνων επιστημόνων Τεχνητής Νοημοσύνης, που διαπρέπουν παγκοσμίως, αλλά δεν εργάζονται στην Ελλάδα, είναι μια πρόκληση που μπορεί να μετατραπεί σε ευκαιρία. Δίκτυα όπως το “Greek Women Do Tech”, το οποίο συνίδρυσα, παίζουν καθοριστικό ρόλο σε αυτό».
Όπως εξηγεί, συνδέοντας Έλληνες κι Ελληνίδες επαγγελματίες της τεχνολογίας στο εξωτερικό, δημιουργείται μια γέφυρα με την Ελλάδα, προωθώντας την ανταλλαγή γνώσεων και τη συνεργασία. Μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις, κάποιοι άνθρωποι εμπνέονται «ακόμα και να επιστρέψουν στην Ελλάδα» λέει η κα Νίκα, η οποία βρέθηκε πρόσφατα στην Ελλάδα ως ομιλήτρια στο 11ο Διεθνές Συμπόσιο Θεσσαλονίκης, που διοργάνωσε η Πολιτιστική Εταιρεία Επιχειρηματιών Βορείου Ελλάδος, σε συνεργασία με το Δίκτυο Ναυαρίνο και το Ίδρυμα Konrad Adenauer.
Προσθέτει πως είναι η μία από τους δύο επικεφαλής της ομάδας SVGH (Silicon Valley Greek Hub) στην Καλιφόρνια, η οποία αναζητά ευκαιρίες για να υποστηρίξει και να καθοδηγήσει το ελληνικό οικοσύστημα, εστιάζοντας ιδιαίτερα στις νεοφυείς επιχειρήσεις.
Τι πρέπει να γίνει για να μετατραπεί σε ευκαιρία η πρόκληση;
«Οι συνεργασίες μεταξύ του ακαδημαϊκού χώρου, της βιομηχανίας και των ερευνητικών ιδρυμάτων είναι ζωτικής σημασίας για την επιτάχυνση της ανάπτυξης. Η Ελλάδα μπορεί να επενδύσει σε εστιασμένη εκπαίδευση για την ανάπτυξη λογισμικού Τεχνητής Νοημοσύνης, ενώ πρέπει να δίδονται ευκαιρίες για επιχειρηματίες που θέλουν να ιδρύσουν startups ΤΝ (επιταχυντές, προγράμματα Entrepreneur in Residence κ.ο.κ.), προκειμένου η χώρα να γίνει κόμβος για τη συγκεκριμένη τεχνολογία» εκτιμά.
«Είναι σημαντικό να διδασκόμαστε στο σχολείο πώς να προσαρμοζόμαστε»
Κάθε επαγγελματίας, ανεξαρτήτως τομέα, πρέπει να έρθει πιο κοντά στην Tεχνητή Nοημοσύνη, ώστε να ενισχύει το επάγγελμά του και να παράγει όσο το δυνατόν καλύτερο και πιο παραγωγικό έργο. Μπορεί η εκπαίδευση να αλλάξει αρκετά γρήγορα, ώστε να συμβαδίσει με τις εξελίξεις της ΤΝ; Ως άτομο που έχει σπουδάσει σε ελληνικά σχολεία και πανεπιστήμια, τι θα άλλαζε η δρ Μαρίλη Νίκα το συντομότερο στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα;
«Η δυναμική εξέλιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης απαιτεί ένα εξίσου δυναμικό εκπαιδευτικό σύστημα» απαντά η Μαρίλη Νίκα -η οποία το 2015 παρέλαβε από την πριγκίπισσα ‘Αννα του Ηνωμένου Βασιλείου το βραβείο «WISE Influence Award 2015» για τη σημαντική επιρροή της σε δράσεις σχετικά με τις γυναίκες στην επιστήμη και την τεχνολογία- και συνεχίζει: «Είναι ζωτικής σημασίας να διδάσκονται οι μαθητές και μαθήτριες όχι μόνο τις τρέχουσες τεχνολογίες, αλλά και πώς να προσαρμόζονται στις νέες εξελίξεις. Ως κάποια που σπούδασε στην Ελλάδα, πιστεύω ότι το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να επικεντρωθεί περισσότερο σε πρακτικά, τεχνολογικά προσανατολισμένα προγράμματα σπουδών και να προωθήσει κουλτούρα δια βίου μάθησης, αλλά και upskilling (αναβάθμισης δεξιοτήτων)».
Εξίσου σημαντική είναι, συμπληρώνει, η επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών, ιδίως στον τομέα της ΤΝ, ώστε να διασφαλιστεί ότι μπορούν να καθοδηγήσουν αποτελεσματικά τους μαθητές και μαθήτριες σε αυτόν τον ταχέως εξελισσόμενο τομέα. Η ύπαρξη, τέλος, προγραμμάτων που προβάλλουν πρότυπα που εργάζονται σε τεχνικούς τομείς είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να εμπνευστούν και να ενδυναμωθούν οι μαθητές/τριες. «Καλλιεργώντας νοοτροπία συνεχούς μάθησης και προσαρμοστικότητας, μπορούμε να προετοιμάσουμε καλύτερα τους μαθητές για ένα μέλλον όπου η ΤΝ θα διαδραματίζει κεντρικό ρόλο» σημειώνει.
Με αφετηρία τα παιχνίδια στρατηγικής και «καύσιμο» τις μετασχηματιστικές ιδιότητες της ΤΝ
Η Μαρίλη Νίκα έφυγε από την Ελλάδα, αρχικά για εννέα μήνες, προκειμένου να κάνει το μεταπτυχιακό της στο Λονδίνο και στο Imperial College. Το 2011 όμως, άρχισε η πορεία που τελικά την οδήγησε στις ΗΠΑ και στα εργαστήρια των μεγαλύτερων τεχνολογικών εταιρειών του πλανήτη: απέκτησε τον τίτλο της πρώτης Ελληνίδας, που έλαβε την υποτροφία «Anita Borg» από την Google για να κάνει διδακτορικό στο Imperial. Όπως έχει δηλώσει στο παρελθόν, τότε αντιλήφθηκε πραγματικά τι σημαίνει καινοτομία. Αρχικά έζησε και εργάστηκε στο Λονδίνο και στη συνέχεια μετακόμισε στο Σαν Φρανσίσκο, όπου εργάστηκε επί οκτώ χρόνια για τη Google, πριν μεταπηδήσει στη Meta.
Τι την τράβηξε σε έναν χώρο, που μπορεί μεν να θεμελιώθηκε τυπικά ως επιστημονικό πεδίο το 1956, αλλά μέχρι τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας ανήκε περισσότερο στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας παρά της εφαρμοσμένης πραγματικότητας;
«Το ενδιαφέρον μου για την Τεχνητή Νοημοσύνη ξεκίνησε από τη γοητεία που ασκούσαν πάνω μου τα ηλεκτρονικά παιχνίδια στρατηγικής και την επιθυμία μου να κατανοήσω την τεχνολογία και “λογική” που κρύβεται πίσω από αυτά. Αυτή η περιέργεια με οδήγησε στο να εξερευνήσω την ΤΝ, όταν ήταν ακόμη ένας αναδυόμενος τομέας και να ακολουθήσω ένα διδακτορικό σε αυτόν τον τομέα. Αυτό που με κράτησε σε αυτόν τον τομέα είναι η συνεχής εξέλιξη και οι μετασχηματιστικές δυνατότητες της ΤΝ. Το γεγονός ότι μπόρεσα να δημιουργήσω προϊόντα ΤΝ σε εταιρείες όπως η Google και η Meta ήταν εξαιρετικά ικανοποιητικό για μένα και είμαι πολύ ευγνώμων για την πορεία της καριέρας μου» επισημαίνει.
Βήματα γιγάντων σε πέντε χρόνια
Όπως παρατηρεί, τα τελευταία πέντε χρόνια, η τεχνητή νοημοσύνη έχει κάνει τεράστια άλματα, βήματα γιγάντων. Η δε εμφάνιση της δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης (Generative AI) έφερε επανάσταση σε όλους τους κλάδους και στις καθημερινές ροές εργασίας των ανθρώπων, και δημιούργησε νέους τρόπους για να βιώσουμε τι σημαίνει δημιουργικότητα.
Τα βήματα προς τη Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη* (AGI) υποδηλώνουν τώρα ένα μέλλον όπου η ΤΝ θα μπορεί να εκτελεί ευρύ φάσμα εργασιών που μοιάζουν με τις ανθρώπινες. Μια άλλη σημαντική εξέλιξη, λέει, είναι η αυτονομία των συστημάτων ΤΝ – η ικανότητα της ΤΝ να εξελίσσεται και να εκπαιδεύεται μόνη της.
«Αυτές οι εξελίξεις έχουν καταστεί δυνατές χάρη στην τεράστια αύξηση της υπολογιστικής ισχύος, του υλικού που υποστηρίζει τέτοιες υπολογιστικές ανάγκες, των βελτιωμένων αλγορίθμων και της έκρηξης των δεδομένων. Την επόμενη πενταετία, μπορούμε να περιμένουμε ότι η ΤΝ θα ενσωματωθεί περισσότερο στην καθημερινή ζωή, με αυξημένες δυνατότητες για κατανόηση του πλαισίου και προορατική αλληλεπίδραση με τον κόσμο, με τρόπο που να μοιάζει περισσότερο με τον ανθρώπινο» εκτιμά.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες ευκαιρίες που θα δημιουργήσει η Τεχνητή Νοημοσύνη για την ανθρωπότητα τα επόμενα 10 χρόνια και πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε καλύτερα τη δύναμή της όσον αφορά τη συμπερίληψη όλων των ανθρώπων στα οφέλη που θα προκύψουν;
Κατά την επόμενη δεκαετία, σημειώνει, η Τεχνητή Νοημοσύνη θα δημιουργήσει σημαντικές ευκαιρίες σε τομείς όπως η εξατομικευμένη ιατρική, η εικονική επικοινωνία, η προστασία του περιβάλλοντος και η εξατομικευμένη εκπαίδευση. Για να μεγιστοποιηθούν αυτά τα οφέλη, είναι πράγματι ζωτικής σημασίας να επιδιωχθεί η χωρίς αποκλεισμούς και ηθική ανάπτυξη της ΤΝ.
«Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να σχεδιάζονται συστήματα ΤΝ που να λαμβάνουν υπόψη τις ποικίλες ανθρώπινες εμπειρίες και ανάγκες, διασφαλίζοντας έτσι ότι τα οφέλη της ΤΝ είναι προσβάσιμα σε όλα τα τμήματα της κοινωνίας. Η συμπερίληψη σε ό,τι αφορά την ΤΝ όχι μόνο ενισχύει την αποτελεσματικότητά της, αλλά βοηθά επίσης στον μετριασμό των προκαταλήψεων και στη διασφάλιση δίκαιων αποτελεσμάτων. Ως επιστήμονας ΤΝ, υποστηρίζω μια ισορροπημένη προσέγγιση, που αναγνωρίζει τόσο τις ευκαιρίες όσο και τους κινδύνους της ΤΝ» λέει.
Θα μπορεί κάποτε να αισθανθεί η ΤΝ; Μια μακρινή προοπτική
Παρόλο που πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι το ChatGPT τα πήγε πολύ καλά στην κλίμακα LEAS (Επίπεδα Συναισθηματικής Επίγνωσης), είναι γεγονός ότι η τεχνητή νοημοσύνη δεν βιώνει ενσυναίσθηση, ούτε έχει καλές ή κακές προθέσεις. Θα μπορούσε αυτό να αλλάξει στο εγγύς ή στο απώτερο μέλλον; «Παρά τις προόδους της Τεχνητής Νοημοσύνης στη μίμηση της συναισθηματικής νοημοσύνης, όπως φαίνεται από τις επιδόσεις της στην κλίμακα LEAS, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν “αισθάνεται” συναισθήματα. Οι αντιδράσεις της βασίζονται σε μοτίβα που μαθαίνονται από δεδομένα, όχι σε γνήσια ενσυναίσθηση. Αυτή η διάκριση είναι σημαντική όταν εξετάζεται ο μελλοντικός ρόλος της ΤΝ στην κοινωνία. Στο ορατό μέλλον, ενώ η Τεχνητή Νοημοσύνη θα γίνει πιο εξελιγμένη στην επεξεργασία και την ανταπόκριση στα ανθρώπινα συναισθήματα, η ανάπτυξη πραγματικής ενσυναίσθησης ή προθέσεων στην Τεχνητή Νοημοσύνη παραμένει μια μακρινή προοπτική, κυρίως λόγω των εγγενών διαφορών μεταξύ της επεξεργασίας από τη μηχανή και της ανθρώπινης συναισθηματικής εμπειρίας».
Η Μαρίλη Νίκα διδάσκει μάνατζμεντ προϊόντων Τεχνητής Νοημοσύνης, ενώ διαθέτει newsletter (https://marily.substack.com/) για όσους/ες ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα. Οποιος/α το επιθυμεί μπορεί να επικοινωνήσει της στο LinkedIn._
*Η Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη, εφόσον δημιουργηθεί, θα μπορεί να διεκπεραιώσει οποιαδήποτε ανθρώπινη γνωστική εργασία, χωρίς να περιορίζεται από τον τρόπο με τον οποίο εκπαιδεύτηκε -αυτόνομα δηλαδή.
**Τη φωτογραφία παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Μαρίλη Νίκα
