«Μην κάνετε θόρυβο, ένα κοχύλι τυλίγει τις αναμνήσεις του». Τα εγκαίνια του Μουσείου “ Γιάννη Γαΐτη – Γαβριέλλας Σίμωσι” πραγματοποιούνται το Σάββατο 14 Σεπτεμβρίου 2024, στην Ίο, προσφέροντας έτσι τη μοναδική ευκαιρία στο κοινό όλων των ηλικιών να γίνουν κοινωνοί των συμβολικών κόσμων των δύο διεθνούς φήμης Ελλήνων καλλιτεχνών, καθώς πλέον στο νησί θα εκτίθεται σημαντικό μέρος της πολυσχιδούς εικαστικής παραγωγής τους. Το Μουσείο εστιάζει στην προώθηση και ανάδειξη του έργου τους σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Ταυτόχρονα, φιλοδοξεί να αποτελέσει έναν σύγχρονο, αειφόρο οργανισμό, συμπεριλαμβάνοντας στη δραστηριότητά του την κοινότητα χωρίς αποκλεισμούς, προσφέροντας ένα από περιοδικές εκθέσεις και εκδηλώσεις, αλλά και εκπαιδευτικά προγράμματα καθιστώντας το νησί της Ίου πόλο έλξης για τους όσους αγαπούν την τέχνη.
Όπως δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Δήμαρχος Ιητών, Γκίκας Γκίκας, ενόψει της τελετής των εγκαινίων: «27 χρόνια μετά τη σύλληψη της αρχικής ιδέας, το Μουσείο Γαΐτη-Σίμωσι είναι επιτέλους γεγονός. Ανοίγει τις πόρτες του για τους κατοίκους και επισκέπτες του τόπου μας.
Με αυτό το σημαντικό μουσείο ο Δήμος Ιητών επενδύει δυναμικά στον πολιτισμό. Φιλοδοξούμε να αποτελέσει πόλο έλξης με διεθνές αντίκτυπο, φάρο πολιτισμού, παιδείας, αισθητικής και αξιών για τους νέους μας.
Αποδεικνύουμε έμπρακτα σε όλο τον κόσμο ότι υπάρχει και μια άλλη Ίος . Η Ίος που από τον πρωτοκυκλαδικό αρχαιολογικό χώρο του Σκάρκου έως το Μουσείο Γαΐτη-Σίμωσι, έχει μια ιστορία πολιτισμού 4500 χρόνων και ταυτόχρονα διατηρεί μία δημιουργική και εξωστρεφή ματιά προς το μέλλον.
Αυτή την Ίο καλούμε όλες και όλους να επισκεφτούν.
Ο Γιάννης Γαΐτης και η Γαβριέλλα Σίμωσι αγάπησαν την Ίο κι η Ίος τους αγάπησε κι αυτή. Έγινε για αυτούς τόπος όχι μόνο ξεκούρασης, αλλά και έμπνευσης και δημιουργίας. Γι’ αυτό νιώθουμε υπερήφανοι να λέμε, ότι το νησί μας έχει συμβάλει με τον τρόπο του στη διαμόρφωση των σπουδαίων έργων τους».
Ο Γιάννης Γαΐτης (1923 – 1984) ήταν Έλληνας ζωγράφος, χαράκτης και γλύπτης. Είναι γνωστός για τα «Ανθρωπάκια» του, μορφές που δεν έχουν ατομικά χαρακτηριστικά, είναι ανέκφραστα και έχουν πανομοιότυπο ντύσιμο με ριγέ κοστούμι και καπέλο, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη μαζοποίηση του σύγχρονου ανθρώπου.
H Γαβριέλλα Σίμωσι (1926 – 1999) ήταν Ελληνίδα γλύπτρια. Είναι γνωστή για το έργο με τίτλο Τα Πουλιά, ένα γλυπτό ύψους 2 μέτρων, το οποίο κατασκεύασε το 1988 και βρίσκεται στην Πλατεία Καραϊσκάκη Σπούδασε στην Αθήνα, την περίοδο 1945-1950,[6] στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στο εργαστήριο του Μιχάλη Τόμπρου και το 1955 στην Εθνική Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών και στην Ακαδημία της Γκραντ Σωμιέρ πλάι στον Ρώσο γλύπτη, Οσίπ Ζάντκιν (1955-1957) στο Παρίσι.[1][5] Το 1972 τιμήθηκε στη Ραβέννα με το βραβείο Morgan’s Paints Premio[9] και το 1992 στη Γαλλία με τον τίτλο του Ιππότη των Τεχνών και των Γραμμάτων
Γιατί το Μουσείο Γιάννη Γαΐτη και Γαβριέλλας Σίμωσι στην Ίο;
Όπως αναφέρει απ΄ την πλευρά της η κα Λορέττα Γαΐτη, κόρη των δύο σημαντικών καλλιτεχνών: «Στις 14 Σεπτεμβρίου 2024 εγκαινιάζεται επίσημα το Μουσείο Γαΐτη-Σίμωσι, σχεδόν 27 χρόνια μετά την αρχική σύλληψη της ιδέας και της αρχιτεκτονικής μελέτης. Ελπίζω ότι η συνεισφορά των παιδιών μου και εμού, αλλά και του Δήμου και του Δημάρχου Γκίκα Γκίκα, θα επιτρέψει σε επισκέπτες από όλο τον κόσμο να ανακαλύψουν αυτό το μοναδικό σε όλη την Ελλάδα μουσείο».
Όπως διηγείται: «Ο Γιάννης και η Γαβριέλλα, κατάγονται και οι δύο από το Αιγαίο: ο πατέρας μου από την Τήνο, εύφορη γη για πολλούς καλλιτέχνες, η μητέρα μου από τη Μήλο και την Εύβοια.
Ωστόσο, όταν έπρεπε να επιλέξω τον τόπο ανάπαυσης του πατέρα μου, ο οποίος πέθανε νέος, σε ηλικία 61 ετών, διάλεξα την Ίο. Εδώ έχτισα ένα μικρό λευκό εκκλησάκι κοντά στο σπίτι του, όπου και οι δύο αναπαύονται σήμερα».
Ο Γιάννης Γαΐτης, ο Αθηναίος, ανακάλυψε την Ίο κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του με τον φίλο του Jean-Marie Drot. Και οι δύο αγάπησαν τον τόπο και αποφάσισαν να «κάνουν ένα σύμφωνο με το νησί και να ριζώσουν σε αυτό το βραχώδες έδαφος». Πολύ σύντομα, το 1964, ο Γαΐτης σχεδίασε και επέβλεψε την κατασκευή του σπιτιού του Jean-Marie Drot στην Ίο, ενώ η Γαβριέλλα Σίμωσι κατασκεύασε επιβλητικά γλυπτά, μέσα στο σπίτι και έξω στις ταράτσες που βλέπουν στη θάλασσα.
Λίγα χρόνια αργότερα, ο Γιάννης Γαΐτης ξεκίνησε την κατασκευή του δικού του σπιτιού, στην άλλη πλευρά του ίδιου μικρού όρμου. Τα δύο σπίτια στέκουν ακόμα και σήμερα αντικριστά, χαράζοντας σε αυτόν τον αξιοθαύμαστο χώρο μια αιώνια συνύπαρξη.
Ο Γιάννης έχτιζε υπομονετικά το σπίτι του για σχεδόν δέκα χρόνια, έργο ευτυχίας και ελευθερίας. Εκεί δούλεψε τους πίνακές του μέχρι το θάνατό του στις 22 Ιουλίου 1984, λίγες μέρες μετά τα εγκαίνια της μεγάλης αναδρομικής έκθεσής του στην Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας. Η Μελίνα Μερκούρη, τότε υπουργός Πολιτισμού, τον τίμησε όπως τιμούσαν στην αρχαία Ελλάδα τους πολίτες που είχαν δοξάσει την πόλη τους.
Σύμφωνα με την κα Λ. Γαΐτη, «η θέληση να κρατήσω ζωντανό το έργο των γονιών μου ήταν επιβεβλημένη για μένα και το νησί της Ίου ήταν μια προφανής και πιστή επιλογή.
Το 1997, ξεκινήσαμε μαζί με τον συνεργάτη μου Jacques Charrat τα πρώτα σκίτσα για τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του μουσείου. Η χαρά μου ήταν μεγάλη που η μητέρα μου πρόλαβε να δει τη μακέτα του μελλοντικού μουσείου πριν από το θάνατό της, στις 27 Μαΐου 1999, λίγο πριν από τα εγκαίνια της αναδρομικής της έκθεσης στο Παρίσι, στο Couvent des Cordeliers.
Χάρη στην αμέριστη στήριξη του Δήμου Ιητών σε κάθε βήμα, και με την πολύτιμη βοήθεια του Υπουργείου Πολιτισμού, αυτό το βαθύ όνειρό μου έγινε πραγματικότητα, αφού το 2009 ολοκληρώθηκε η κατασκευή του Μουσείου. Με τον Γιώργο Πουσσαίο που ξεκινήσαμε μαζί, στη συνέχεια με τον Μιχάλη Πετρόπουλο, και τέλος με τον Γκίκα Γκίκα, που με τις συνεχείς προσπάθειές του, έκανε δυνατή την ολοκλήρωση».
«Παραδίδουμε στους Νιώτες αυτή την ιερή παρακαταθήκη ώστε και αυτοί στη συνέχεια με τη σειρά τους και για το μέλλον, να την αγαπήσουν, να την εκτιμήσουν και να την τιμήσουν. Όλοι εδώ, που μοιραζόμαστε αυτό το φως».
Το Μουσείο
Το Μουσείο Γαΐτη-Σίμωσι στεγάζεται σε ένα κτίριο επιφανείας 1.600 τ.μ., που σχεδιάστηκε από τους αρχιτέκτονες Λορέττα Γαΐτη και Jacques Charrat προκειμένου να στεγάσει τη μόνιμη έκθεση του Μουσείου αλλά και παράλληλες, περιοδικές εκθέσεις και εκδηλώσεις.
Είναι κτισμένο σε ένα πανέμορφο σημείο του νησιού, στην κορυφή ενός λόφου, στη θέση «Τσουκαλαριά», με πανοραμική θέα στη Χώρα και το λιμάνι της Ίου και τα νησιά Σίκινο, Πάρο και Νάξο, με φόντο το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου. Οι εκθεσιακοί χώροι αρθρώνονται εκατέρωθεν ενός υπαίθριου «δρόμου» που ξεκινά από τον φυσικό άξονα αυτής της μαγευτικής θέας και μοιάζει να αποτελεί προέκταση των στενών δρόμων που καταλήγουν στο Μουσείο, ξεκινώντας από το λιμάνι του νησιού και διασχίζοντας τη Χώρα.
Μια σειρά υπερμεγέθη κεφάλια από «ανθρωπάκια» σηματοδοτούν την είσοδο στον «δρόμο» και προσκαλούν τον επισκέπτη στο Μουσείο.
Η μόνιμη συλλογή διαρθρώνεται σε δύο βασικά κτίρια. Στην αριστερή πλευρά συναντούμε το διώροφο «Κτίριο Γαΐτη», στο ισόγειο του οποίου βρίσκεται η υποδοχή του Μουσείου. Η συλλογή εξελίσσεται χρονολογικά από τον κάτω όροφο, όπου παρουσιάζονται οι παλαιότερες περίοδοι του ζωγράφου, προς τον επάνω όροφο, ο οποίος είναι αφιερωμένος στους πίνακες, τις εγκαταστάσεις και τις κατασκευές γύρω από τα περίφημα «ανθρωπάκια». Αυτά συνεχίζουν να είναι παρόντα και στην αρχιτεκτονική του κτιρίου αφού, η καμπυλότητα της οροφής του Κτιρίου Γαΐτη βασίζεται στο σχέδιο των καπέλων τους, ενώ η πόρτα της εισόδου του στο σχέδιο ενός κεφαλιού ιδωμένου από μπροστά.
Εξερχόμενοι από την πτέρυγα του Γαΐτη, μας περιμένει ένα υπερυψωμένο προαύλιο με μια ελιά, απ’ όπου μπαίνουμε στο «Κτίριο Σίμωσι». Στη Σίμωσι άρεσε το λευκό Τα γλυπτά είναι λευκά, οι τοίχοι είναι ασβεστωμένοι και λευκό μάρμαρο διατρέχει το δάπεδο και τα βάθρα. Παρουσιάζονται δώδεκα μνημειώδη γλυπτά από λευκή ρητίνη σε βάθρα, γύψινα γλυπτά παλαιότερων περιόδων, καθώς και κολάζ.
Πέραν της μόνιμης συλλογής, το συγκρότημα του Μουσείου ολοκληρώνεται με μια αίθουσα περιοδικών εκθέσεων και ανεξάρτητα κτίρια για το καφέ και τη διοίκηση του Μουσείου. Στο τέλος του εσωτερικού «δρόμου» του Μουσείου, ένα μικρό ημικυκλικό θέατρο επιτρέπει στους επισκέπτες να κάθονται και να ατενίζουν τη μοναδική θέα του νησιού της Ίου.
Πριν την τελετή των εγκαινίων θα λάβει χώρα η ημερίδα «Γιάννης Γαΐτης – Πλουραλισμός και Πολυέργεια» με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του ζωγράφου με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου.
Ιστορικό της δημιουργίας του Μουσείου
Το Μουσείο Γαΐτη – Σίμωσι δημιουργήθηκε μέσα από τη σύμπραξη του Δήμου Ιητών – με Δήμαρχο τον Γκίκα Γκίκα – και της Λορέττας Γαΐτη, μοναδικής κληρονόμου του Γιάννη Γαΐτη και της Γαβριέλλας Σίμωσι.
Μετά από συλλογικές προσπάθειες ετών, η κατασκευή του κτιριακού συγκροτήματος του Μουσείου ολοκληρώθηκε το 2009, επί Δημαρχίας Γεωργίου Πουσσαίου. Το έργο μελετήθηκε και κατασκευάστηκε από την Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου Ιητών, με χρηματοδότηση από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ». Πρόσθετες εργασίες συντήρησης έγιναν πρόσφατα (2022-2023) από τον Δήμο Ιητών με χρηματοδότηση από το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Ειδικού Σκοπού Ν. Αιγαίου. Το κτιριακό συγκρότημα του Μουσείου ανήκει, κατά κυριότητα, στον Δήμο Ιητών, ο οποίος το έχει παραχωρήσει, κατά χρήση, στην Εταιρεία του Μουσείου. Τα έργα της μόνιμης συλλογής, αποτελούν μακροχρόνια παραχώρηση της Λορέττας Γαΐτη. Το Μουσείο λειτουργεί με τη μορφή Αστικής μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας, η οποία ιδρύθηκε το 2017 και χρηματοδοτείται, για τα λειτουργικά του έξοδα, από τον Δήμο Ιητών.
Ηλίας Παλιαλέξης
