Δόσεις πολιτισμού «χορήγησε», σε νοσηλευόμενους και εξωτερικούς ασθενείς της, στη διάρκεια της πανδημίας Covid -19, η Α’ Ψυχιατρική Κλινική ΑΠΘ (νοσοκομείο Παπαγεωργίου), με μία σειρά δράσεων που πραγματοποιήθηκαν σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων πόλης Θεσσαλονίκης.
Στους στόχους της Κλινικής είναι η συνέχιση αυτών των δράσεων από τον προσεχή Μάρτιο, αυτή τη φορά στο πλαίσιο του προγράμματος «Πολιτιστική Συνταγογράφηση ως Συμπληρωματική Αγωγή στην Ψυχική Υγεία» του υπουργείου Πολιτισμού και του ΕΠΙΨΥ (Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής).
Η πολιτιστική συνταγογράφηση είναι ένα είδος παρέμβασης, η οποία ενθαρρύνει τα άτομα που αντιμετωπίζουν ιατρικά προβλήματα να βελτιώσουν την υγεία και την ευημερία τους, μέσω της ενασχόλησης με τις τέχνες. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η πολιτιστική συνταγογράφηση ως προσθήκη στη συνήθη θεραπεία (φαρμακευτική αγωγή, ατομική ψυχοθεραπεία και ομαδική θεραπεία) θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά τα άτομα που αντιμετωπίζουν ψυχικές ασθένειες.
«Τα τελευταία χρόνια, ο πολιτισμός και η τέχνη έρχονται να συμβάλουν θεραπευτικά σε διαταραχές της ψυχικής και σωματικής υγείας. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της πολιτιστικής συνταγογράφησης. Όταν, δηλαδή, ο πολιτισμός συμβάλλει στη θεραπευτική διαδικασία, μέσω της συμμετοχής σε πολιτιστικά δρώμενα, όπως επισκέψεις και ειδικές ξεναγήσεις σε αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία, θέατρα κ.λπ.» επισημαίνει ο διευθυντής της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής, καθηγητής Ιωάννης Διακογιάννης.
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για τις δράσεις οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στη διάρκεια της πανδημίας και για τους μελλοντικούς στόχους της Κλινικής, ο κ. Διακογιάννης αναφέρει: «Εμείς έχουμε ενταχθεί και στο πρόγραμμα Πολιτιστικής Συνταγογράφησης του υπουργείου Πολιτισμού, που γίνεται σε συνεργασία με το ΕΠΙΨΥ. Σε αυτό θα αρχίσουμε να συμμετέχουμε τον Μάρτιο με δράσεις. Όμως, ούτως ή άλλως, είχαμε στόχο και σκοπό να ασχοληθούμε με την πολιτιστική συνταγογράφηση και δόθηκε η ευκαιρία, στην περίοδο της πανδημίας, όπου ήταν αποκλεισμένοι οι ασθενείς μας και δεν επιτρεπόταν το επισκεπτήριο. Ήρθαμε σε επαφή με την Εφορεία Αρχαιοτήτων πόλης Θεσσαλονίκης και ξεκινήσαμε μία δράση. Η δράση αυτή έγινε μέσα στην Κλινική και ήταν ένα αρχαιολογικό εργαστήριο. Μετά συνεχίσαμε και με δεύτερο πιλοτικό διήμερο. Κάναμε έξι δράσεις και μετά επισκεφτήκαμε το Μουσείο Φωτογραφίας, τον Αγιο Νικόλαο τον Ορφανό και το Δελασάλ. Ο πρωταρχικός στόχος αυτού που κάναμε και κάνουμε είναι η ποιοτική και ποσοτική αποτίμηση των αποτελεσμάτων σε ομάδες νοσηλευομένων ασθενών και επιδιώκουμε να δημιουργήσουμε αρχαιολογικές δράσεις που να εξυπηρετούν και την πολιτιστική συνταγογράφηση. Απώτερος στόχος είναι η κατάρτιση ενός ερευνητικού προγράμματος για την ανάπτυξη μιας ψυχολογικής παρέμβασης που είναι εστιασμένη συγκεκριμένα στην αρχαιολογική ερμηνευτική, στις αρχαιότητες και το πολιτιστικό τοπίο αλλά σε αυτές που συνδέονται και με εκφάνσεις του σύγχρονου πολιτισμού. Γιατί παράλληλα με αυτά έχουμε και μία συνεργασία με το ΜOMus και τώρα το Μουσείο Φωτογραφίας κ.λπ. Συνοψίζοντας, εμείς, ασχέτως με το πρόγραμμα που γίνεται από το υπουργείο Πολιτισμού και το ΕΠΙΨΥ, είχαμε ξεκινήσει λίγο νωρίτερα μέσα στην περίοδο του Covid και κάναμε αυτές τις δράσεις για να αποτιμήσουμε την αποτελεσματικότητά του. Είμαστε υπέρ της πολιτιστικής συνταγογράφησης και θέλουμε να είναι κάτι που θα το καθιερώσουμε. Το αρχίσαμε με την εφορεία αρχαιοτήτων και στοχεύουμε να το συνεχίσουμε με το υπουργείο Πολιτισμού».
Πολιτισμός και ψυχική υγεία
Η σχέση της ψυχικής υγείας με τον πολιτισμό, η ενσωμάτωση των πολιτιστικών παρεμβάσεων, η πολιτιστική συνταγογράφηση καθώς και ο απολογισμός των δράσεων της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής είναι τα θέματα που θα απασχολήσουν τις εργασίες ημερίδας, με τίτλο «Πολιτισμός και Ψυχική υγεία», που θα πραγματοποιηθεί αύριο, Παρασκευή 23 Φεβρουαρίου, στο αμφιθέατρο του νοσοκομείου Παπαγεωργίου. Στη διάρκεια της ημερίδας, που διοργανώνει η Α’ Ψυχιατρική Κλινική ΑΠΘ, θα γίνουν ομιλίες από επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων, όπως ψυχιάτρους, κλινικούς ψυχολόγους, αρχαιολόγους, θεατρολόγους, για το πώς η τέχνη επιδρά θεραπευτικά σε ψυχιατρικές διαταραχές.
Μετά το πέρας της ημερίδας θα πραγματοποιηθεί η Επετειακή Εκδήλωση της Κλινικής, με τίτλο «80-40-20» και με αφορμή τα 80 χρόνια από την ίδρυση της τακτικής έδρας της Ψυχιατρικής – Νευρολογικής Κλινικής ΑΠΘ, τα 40 χρόνια από την ίδρυση της Α’ Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής και τα 20 χρόνια από τη λειτουργία της Α’ Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής στο Παπαγεωργίου. Κατά την επετειακή εκδήλωση θα προβληθεί βίντεο, με θέμα την ιστορική αναδρομή των 80 χρόνων της Κλινικής και θα δοθούν τιμητικές πλακέτες σε ανθρώπους που αποτέλεσαν σημείο αναφοράς για την πορεία και την εξέλιξη της Κλινικής.
Οι δράσεις της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής
Στο πλαίσιο των δράσεων της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων πόλης Θεσσαλονίκης, στο διάστημα 2022-2023 πραγματοποιήθηκαν:
* Αρχαιολογικό εργαστήριο στον κήπο της κλινικής, με τίτλο «Οι κήποι με τις πέτρες», το σενάριο του οποίου περιλάμβανε αρχαιολογική αφήγηση συνυφασμένη με θεατρική αφήγηση και μουσικούς αυτοσχεδιασμούς, ως ενός είδους αρχαιολογικού εργαστηρίου με στοιχεία περφόρμανς, που στόχευε στη βιωματική εμπειρία, η οποία ενισχύθηκε από δύο βιωματικά δρώμενα.
*Διήμερο αρχαιολογικό εργαστήριο για νοσηλευόμενους και εξωτερικούς ασθενείς με τίτλο «Στρώματα», το οποίο σχεδιάστηκε από αρχαιολόγους, ειδικούς σε θέματα τέχνης και ειδικούς ψυχικής υγείας, και βασίστηκε στην ενεργητική εμπλοκή των ασθενών, με στόχο την ενίσχυση της συναισθηματικής έκφρασης, της ρύθμισης των συναισθημάτων, της γνωστικής διέγερσης και της κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Οι συμμετέχοντες επισκέφτηκαν αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία όπου γίνονται εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης, βυζαντινούς ναούς, μνημεία και ορόσημα του ιστορικού κέντρου της πόλης.
* Επίσκεψη και ξενάγηση στους Μύλους Αλλατίνη, όπου πραγματοποιήθηκε προβολή ιστορικών ντοκουμέντων που σχετίζονται με την ιστορία του χώρου και τη σύνδεσή του με την εμπορική δραστηριότητα της πόλης. Στη συνέχεια ακολούθησε επίσκεψη και ξενάγηση στο Μουσείο Φωτογραφίας, όπου στο πλαίσιο της έκθεσης του Frédéric Boissonnas πραγματοποιήθηκε βιωματικό εργαστήριο.
* Επίσκεψη στον Αγ. Νικόλαο τον Ορφανό, όπου πραγματοποιήθηκε αφηγηματική ξενάγηση και ανάλυση της θεματικής των τοιχογραφιών από τον καθηγητή Βυζαντινολογίας Αθανάσιο Σέμογλου.
* Επίσκεψη στο κτήμα Δελασάλ, με παράλληλη ξενάγηση από τη βυζαντινολόγο Ευθυμία Ντάφου. Στη διάρκεια της επίσκεψης δόθηκε στους συμμετέχοντες η ευκαιρία να μάθουν την ιστορία του κτήματος που συνδέθηκε στο απόγειο της δόξας του με την οικογένεια των Άγγλων εμπόρων Άμποτ (Abott) και να σχολιάσουν την αλλαγή χρήσης του ανά τους αιώνες, φτάνοντας στο σήμερα.
* Αρχαιολογικό εργαστήριο με τον τίτλο «Ειδώλια» στον κήπο της Κλινικής, στο οποίο παρουσιάστηκαν έργα του εικαστικού Αντώνη Tσέου. Το εργαστήριο ήταν διαδραστικό και οι ασθενείς δημιούργησαν τα δικά τους έργα τέχνης. Στο τέλος του εργαστηρίου πραγματοποιήθηκε μπαζάρ με λαμπάδες που είχαν ετοιμάσει οι ασθενείς στην ομάδα εικαστικών. Στο πλαίσιο της αποτίμησης του αρχαιολογικού εργαστηρίου πραγματοποιήθηκε ομάδα, στην οποία οι ασθενείς αναστοχάστηκαν επί του εργαστηρίου και έδωσαν τίτλους στα έργα τους. Τα έργα εκτίθενται σε κατάλληλα διαμορφωμένο χώρο της κλινικής.
* Επίσκεψη στον Αγιο Μηνά και στο Μουσείο Φωτογραφίας, όπου στο πλαίσιο της έκθεσης του Χρήστου Δικαιάκου «Ο κόσμος ως ανοιχτό στούντιο» πραγματοποιήθηκε βιωματικό εργαστήριο, στο οποίο οι ασθενείς δημιούργησαν κολάζ με θέμα τη σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν.
* Επίσκεψη στον Μακεδονικό τάφο «Μακρίδη Μπέη», στο Δερβένι Θεσσαλονίκης και στον Μακεδονικό τάφο ΙΙΙ στον Αγιο Αθανάσιο. Οι ασθενείς κλήθηκαν να παρατηρήσουν το πολιτιστικό τοπίο, να περιγράψουν την εμπειρία τους και να επιλέξουν ποιο τοπίο τους ταιριάζει περισσότερο τεκμηριώνοντας την απάντησή τους.
* Story telling και βιωματικό εργαστήριο συντήρησης αρχαιοτήτων στον χώρο που εδράζει η Εφορεία Αρχαιοτήτων, με στόχο την κατανόηση της διαδικασίας συντήρησης αρχαιοτήτων και επανόρθωσης των βλαβών που πλήττουν τα μνημεία με την πάροδο του χρόνου.
Αγγέλα Φωτοπούλου
