Το νήμα των διεθνών σχέσεων από την αρχή πιάνει ο καθηγητής Θεωρίας των Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Σπύρος Λίτσας, στο νέο του βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις του ΠΑΜΑΚ. Το βιβλίο «Διεθνείς Σχέσεις από την αρχή: Θεωρητικοί Αναστοχασμοί» έχει ως στόχο «να συμβάλει στον θεωρητικό διάλογο που λαμβάνει χώρα στον πυρήνα των Διεθνών Σχέσεων στην Ελλάδα» εξηγεί, μιλώντας στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο κ. Λίτσας, ο οποίος έχει διδάξει επίσης Διεθνείς Σχέσεις ως επισκέπτης καθηγητής στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του University of Durham του Ηνωμένου Βασιλείου, στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Universite Grenoble Alpes της Γαλλίας, στο Zayed Military University των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος, στη Σχολή Ευελπίδων και στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων.

«Το βιβλίο απευθύνεται σε πρωτοετείς των Διεθνών Σχέσεων αλλά και σε όσους ενδιαφέρονται, εκτός του πανεπιστημιακού πλαισίου, να αντιληφθούν τι είναι Διεθνείς Σχέσεις» σημειώνει ο κ. Λίτσας επισημαίνοντας πως τα τελευταία χρόνια έχει αλλοιωθεί πλήρως ο χαρακτήρας των Διεθνών Σχέσεων. «Σε αυτό», εξηγεί, «σημαντικό ρόλο παίζουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, που ναι μεν θέλουν να έχουν προσκεκλημένους ειδικούς αλλά ο ίδιος ο τηλεοπτικός ή ραδιοφωνικός χρόνος είναι τόσο περιορισμένος που ο ειδικός καταλήγει να κάνει κάποια ανάλυση χωρίς να μπορεί να τη στοιχειοθετήσει επαρκώς, με αποτέλεσμα -δίχως στην πραγματικότητα να φταίει ούτε εκείνος που καλεί είτε αυτός που είναι καλεσμένος- αυτοί οι οποίοι ακούνε, να έχουν μία τελείως διαστρεβλωμένη εικόνα για το τι είναι Διεθνείς Σχέσεις. Το ίδιο το πλαίσιο, δηλαδή, δεν επιτρέπει την εμβάθυνση παρά μόνο επιδερμικές αναφορές».

Στο βιβλίο, ο καθηγητής του ΠΑΜΑΚ έχει πάρει τα βασικά ζητούμενα, αυτά που ο ίδιος θεωρεί πως πρέπει κάποιος να γνωρίζει για τις Διεθνείς Σχέσεις και τα αναλύει σε σημείο που, όπως λέει, «θα μπορεί κι αυτός ο οποίος δεν μπαίνει μέσα στο αμφιθέατρο να καταλάβει τι είναι σημαντικό και πώς ουσιαστικά μπορεί να εξαχθεί ένα συγκροτημένο συμπέρασμα γύρω από τα διεθνή τεκταινόμενα».

«Αποτελεί (το βιβλίο) μια προσπάθεια αναστοχασμού γύρω από τα κομβικά θέματα της Θεωρίας που οφείλουν να απασχολήσουν σοβαρά αυτόν που μπαίνει για πρώτη φορά στον ευρύτερο χώρο των Κοινωνικών Επιστημών και σε αυτό των Διεθνών Σχέσεων» λέει ο κ. Λίτσας, ο οποίος αφιερώνει ολόκληρα κεφάλαια σε πτυχές των Διεθνών Σχέσεων που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής κι ανάλυσης, όπως αυτός της διπλωματίας και των συμμαχιών.

«Η διπλωματία, όπως αναφέρω στο βιβλίο μου, είναι η τέχνη των δεξιοτεχνών (the art of the artisans), είναι μία εξόχως δύσκολη διαδικασία. Ουσιαστικά αποτελεί την προμετωπίδα της εξωτερικής πολιτικής, δηλαδή ενώ το κράτος λειτουργεί μέσα σε ένα πλαίσιο, η διπλωματία οφείλει να προηγείται του ίδιου του κράτους και να εισέρχεται στον πυρήνα του διεθνούς συστήματος» σημειώνει επισημαίνοντας πως ένας πολύ μεγάλος αριθμός όσων σπουδάζουν διεθνείς σχέσεις ενδιαφέρονται να εισέλθουν στον χώρο της διπλωματίας. «Πλέον το δικό μας τμήμα, το Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, είναι πολύ ψηλά σε βάσεις- ουσιαστικά είναι έβδομο ή όγδοο στην Ελλάδα σε όλα τα τμήματα και πρώτο στα τμήματα των Κοινωνικών Επιστημών, οπότε αυτή τη στιγμή έχουμε μία επιπρόσθετη ευθύνη κι αυτό ακριβώς με ωθεί στο να εμβαθύνω τόσο πολύ στη διπλωματία, να τους πω ακριβώς τι είναι, πώς λειτουργεί, να άρω κάποιους μύθους και να τους βάλω στον πυρήνα της διαδικασίας».

Σε μια εποχή, εξάλλου, που ο όρος των συμμαχιών στη διεθνή πολιτική σκηνή έχει ευρεία χρήση στον δημόσιο λόγο, ο καθηγητής έρχεται να θέσει στο βιβλίο του το πλαίσιο και να εξηγήσει πώς σφυρηλατείται μια συμμαχία. «Ξεκινούμε από το πλαίσιο ότι συμμαχία είναι ένας γάμος συμφέροντος (marriage of convenience) και στη συνέχεια εξετάζονται οι βασικοί λόγοι για τους οποίους μια συμμαχία σφυρηλατείται- εξισορρόπηση της ισχύος, εξισορρόπηση της απειλής. […] Στο πλαίσιο αυτό συζητούμε για δύο βασικές λειτουργίες: για τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη αναζητούν ισχύ και για τον τρόπο που τα κράτη διασφαλίζουν την ισχύ τους» εξηγεί. Τονίζει, δε, τον ρόλο του διπλωμάτη στην οικοδόμηση συμμαχιών καθώς «…είναι αυτός ο οποίος θα ενημερώσει την Πολιτεία αν μια συμμαχία αξίζει, σε τι πλαίσιο οφείλει να κινηθεί» και επισημαίνει πως «σε πάρα πολλές των περιπτώσεων, με τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσεται το διεθνοπολιτικό αφήγημα, βλέπουμε συμφωνίες να καταρρέουν και αμέσως μετά να έρχονται πολεμικές συγκρούσεις ή -στον αντίποδα- πολεμικές συγκρούσεις να σταματούν και να ενδυναμώνονται οι σχέσεις, κι αυτό ουσιαστικά μας δείχνει την τεράστια σημασία των συμμαχιών».

Από το βιβλίο δεν λείπουν οι αναφορές (σε ξεχωριστό κεφάλαιο) στους «μαύρους κύκνους» των διεθνών σχέσεων, ζητήματα όπως η περιβαλλοντική κρίση και οι συνέπειες που αυτή δημιουργεί στο επίπεδο της διεθνούς πολιτικής, η τριβή μεταξύ πολυεθνικών οργανισμών και κράτους σε πολιτικό επίπεδο, οι πανδημικές κρίσεις, η συστημική ρευστότητα και η πυρηνική αποτροπή κ.ά. Μιλώντας ειδικότερα για την covid 19, ο κ. Λίτσας εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ πως «μας απογύμνωσε από τα δεδομένα που είχαμε στο μυαλό μας για το ότι ο άνθρωπος είναι ον πολιτικό, επομένως οφείλει να βρίσκεται, να δομεί κοινωνικές σχέσεις στην καθημερινότητα του κλπ, ενώ δημιούργησε και θέματα πλείστα, τα οποία έχουν αντίκτυπο όχι μόνο στις κοινωνίες αλλά και στα ίδια τα κράτη». Στο πλαίσιο αυτό έφερε ως παράδειγμα την Ινδία, για την οποία όλοι θεωρούσαν ότι θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στα επόμενα χρόνια, ήρθε όμως η covid κι έδειξε τις «εμφατικές, τεράστιες αδυναμίες που έχει στο να αντιμετωπίσει στο εσωτερικό της όλο αυτό το κύμα της πανδημίας». Αυτό, σύμφωνα με τον καθηγητή, επανέφερε την ανάλυση σε ένα πιο ρεαλιστικό επίπεδο, «στο να δούμε, δηλαδή, την Ινδία ως έναν κομβικό περιφερειακό δρώντα αλλά όχι σε έναν παράγοντα ο οποίος να μπορεί να παίξει -ακόμα τουλάχιστον- ρόλο σε κεντρικό επίπεδο». 

Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στο βιβλίο -μεταξύ άλλων- και στην τρομοκρατία. «Σε αυτό το κεφάλαιο παράγω μία τυπολογία, δηλαδή ουσιαστικά διαχωρίζω την τρομοκρατία σε τρομοκρατία πολιτική, θρησκευτική και στην τρομοκρατία της νέας εποχής. Επίσης, διαφοροποιώ την έννοια του ριζοσπαστισμού από την τρομοκρατία και μάλιστα λέω ότι ένας τρομοκράτης έχει πρώτα ριζοσπαστικοποιηθεί αλλά ένας ριζοσπαστικοποιημένος παράγοντας δεν είναι κατ’ ανάγκη τρομοκράτης. Είναι αυτό που λένε και με το Ισλάμ, δηλαδή ένας τζιχάντιστής είναι σαλαφιστής αλλά ένας σαλαφιστής δεν είναι κατ’ ανάγκη τζιχάντιστής» επισημαίνει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο κ. Λίτσας.

Το βιβλίο περιέχει 11 κεφάλαια, δέκα εκ των οποίων γράφτηκαν από τον ίδιο τον καθηγητή του ΠΑΜΑΚ κι ένα από έναν πανεπιστημιακό αλλά και πολιτικό, τον Ευάγγελο Βενιζέλο, η συμβολή του οποίου, όπως υπογραμμίζει στον πρόλογο ο κ. Λίτσας, «είναι πολλαπλασιαστική του ενός κεφαλαίου, αφού είναι από τους Πανεπιστημιακούς που επέτυχαν να δοκιμάσουν τα όρια της θεωρίας της Επιστήμης στο εμπειρικό πλαίσιο της πολιτικής».

Το βιβλίο «Διεθνείς Σχέσεις από την αρχή: Θεωρητικοί Αναστοχασμοί» παρουσιάζεται σήμερα, στις 7 το απόγευμα, στον εξώστη της Αγοράς Μοδιάνο. Για το βιβλίο θα συζητήσουν οι: Κατερίνα Νοτοπουλου, βουλευτής Α’ Θεσσαλονίκης, Διαμαντής Γκολιδακης, βουλευτής Α’ Θεσσαλονίκης, Θεόδωρος Σιδηρόπουλος, δημοτικός σύμβουλος Δ. Αμπελοκήπων – Μενεμένης, Μάριος Ανδριώτης, πρ. στέλεχος Αμερικανικού Προξενείου Θεσσαλονικης -σύμβουλος επικοινωνίας, Ανέστης Φίσκας, διευθυντής Διοικούσας Επιτροπής Νέας Δημοκρατίας Ν. Θεσσαλονίκης – δημοτικός σύμβουλος Δ. Καλαμαριάς, Χρύσανθος Κοσελόγλου, πολιτικός συντάκτης Alpha TV και ο συγγραφέας. Τη συζήτηση θα συντονίσει ο Γιώργος Παπαδημητρίου, Διδάκτωρ Πολιτικός Μηχανικός και υποψήφιος Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων Παν. Μακεδονίας.

Σ. Παπ.