Εικόνες της Θεσσαλονίκης, μέσα από τη διαχρονική της διαδρομή παρουσίασε στη διάλεξή του στο αμφιθέατρο του Τελλόγλειου Ιδρύματος, ο αρχιτέκτονας και ιστορικός ερευνητής Γιάννης Επαμεινώνδας.
«Το λιμάνι και ο Δενδροπόταμος», ήταν ο τίτλος της παρουσίασης και μέσα από πλούσιο εικονογραφικό υλικό, φωτογραφίες, καρτ – ποστάλ, χάρτες διαγράμματα οι ακροατές γνώρισαν μια άλλη Θεσσαλονίκη. Διαφορετική, περισσότερο ειδυλλιακή, πολύ μοντέρνα, πρωτοποριακή. Ο Δενδροπόταμος χείμαρρος που σήμερα έχει επιχωματωθεί και βρίσκεται εκεί όπου είναι η ομώνυμη λεωφόρος, έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε διάφορες χρονικές περιόδους για την Θεσσαλονίκη. Είτε ως καλός είτε ως κακός δαίμων. Αλλά και με τις ανατροπές που προκαλούσε παρήγαγε εικόνες και διαμόρφωνε την πόλη. Ο ρόλος του Δενδροπόταμου, αν και παρέμεινε μυστικός για πολλούς, καθόρισε ιστορικά δεδομένα της πόλης.
Όπως είπε ο κ. Επαμεινώνδας, στα δυτικά της πόλης ο χείμαρρος του Δενδροπόταμου σχεδόν διαμόρφωσε την περιοχή. Οι παρεμβάσεις που έγιναν σε αυτόν βοήθησαν την ανάπτυξη τόσο των μεταφορών στην Θεσσαλονίκη, όσο και της βιομηχανίας.
Στη συνοικία τα Λαδάδικα, που παραμένει έως σήμερα κέντρο εμπορικό, τον 4ο αιώνα ήταν σκαπτό λιμάνι, κατασκευασμένο το 322 από τον Κωνσταντίνο τον Μέγα προκειμένου να ναυμαχήσει με τον Λικίνιο. Όταν το λιμάνι επιχωματώθηκε μετά από πολλές πλημμύρες και καταστροφές δημιουργήθηκε το εμπορικό κέντρο των Λαδάδικων.
Ο Δενδροπόταμος κατά καιρούς προκαλούσε μεγάλες καταστροφές, πλημμυρίζοντας τεράστιες εκτάσεις. Η κατασκευή του σιδηροδρομικού σταθμού το 1894 οδήγησε στην εκτροπή του χειμάρρου προς τα δυτικά. Η περιοχή γλύτωσε από τις πολλές και καταστροφικές πλημμύρες και αναπτύχθηκε το σιδηροδρομικό δίκτυο συνδέοντας την Ελλάδα με την υπόλοιπη Ευρώπη. Παράλληλα προχώρησε και η αποξήρανση της Μπάρας και ακολούθησε η επέκταση της συνοικίας Βαρδάρη.
Σήμερα ο Δενδροπόταμος είναι υπόγειος, η παλιά του κοίτη έχει καταργηθεί. Μετά την επιχωμάτωσή του, δημιουργήθηκαν τα Σφαγεία και ο κήπος του Μπεστσινάρ, όπου το 1869 ήταν ένα πάρκο αναψυχής γεμάτο λουλούδια και όμορφα χρώματα. Προσέλκυε και τους επισκέπτες της πόλης καθώς πρόσφερε ειδυλλιακό τοπίο, έξω από τα τείχη της. Ήταν η περιοχή όπου είχαμε τα πρώτα θαλάσσια μπάνια.
Την περίοδο του 1800, οι βιομηχανίες ακόμη και μέσα στις πόλεις είναι ένδειξη προόδου. Χωρίς οικιστικές ζώνες τότε τα πρώτα εργοστάσια οργανώνονται μέσα στον αστικό ιστό. Στα δυτικά της πόλης, στην περιοχή των Σφαγείων, εκεί όπου ο Δενδροπόταμος έγινε υπόγειος, έχουμε τις πρώτες εγκαταστάσεις για το φωταέριο, τις πρώτες ζυθοποιίες, το αντλιοστάσιο της εταιρείας ύδρευσης. Όλα κατασκευασμένα πριν από το 1900. Πολλά από τα κτίσματα διασώζονται έως σήμερα. Όπως η ζυθοποιία του ΦΙΞ αρχιτεκτόνημα του 1926. Νωρίτερα το 1912 είχαμε τη ζυθοποιία «Όλυμπος». Επισκευασμένα είναι σήμερα και τα κτίρια του φωταερίου. Μόνο το γκκαζόμετρο δε σώζεται πια και το γνωρίζουμε μέσα από φωτογραφίες.
Όλγα Γκάλη
