Του Γιώργου Στεφανόπουλου, γενικού διευθυντή της Ένωσης Εταιρειών Κινητής Τηλεφωνίας (ΕΕΚΤ)
Με αφορμή τη συμπλήρωση φέτος 30 χρόνων κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα, αξίζει να κάνουμε μια αναδρομή πώς ξεκίνησε, πώς εξελίχθηκε μέχρι σήμερα και ποιος είναι ο οδικός χάρτης για το μέλλον. Η κινητή τηλεφωνία αποτέλεσε αναμφίβολα μία από τις μεγάλες και ξεχωριστές τεχνολογικές επαναστάσεις που καθόρισαν και καθορίζουν τις τεχνολογικές εξελίξεις στον πλανήτη. Μιας επανάστασης συνώνυμης με την καθολική ψηφιοποίηση των επικοινωνιών, τη συμπεριληπτικότητα και τη διαρκή εξέλιξη και αναβάθμιση της ψηφιακής εμπειρίας. 30 και πλέον χρόνια μετά παγκοσμίως, οι εκθετικές τεχνολογίες τοποθετούνται διαλειτουργικά και αξιοποιούν τα δίκτυα τηλεπικοινωνίας σε ένα εντελώς νέο και ταχύτατα εξελισσόμενο τεχνολογικά και γεωπολιτικά περιβάλλον δημιουργώντας πρωτοφανείς ευκαιρίες και προκλήσεις, τις οποίες καλούμαστε να διαχειριστούμε.
Η απαρχή
Στην Ευρώπη, η κινητή τηλεφωνία αξιοποίησε την εμπειρία της αναλογικής κινητής τηλεφωνίας και τις εργαστηριακές καινοτομίες των Βell Labs στις ΗΠΑ, στη Racal electronics στη Μ. Βρετανία από την οποία προέκυψε η Vodafone UK, και στα εργαστήρια σκανδιναβικών χωρών. Καθοριστική ήταν η πολιτική απόφαση επτά Υπουργών χωρών της ΕΟΚ να ζητηθεί να αναπτύξει η Ευρώπη τεχνικά πρότυπα ψηφιακής ασύρματης κινητής επικοινωνίας, τα πρότυπα GSM. Η επιτυχία αυτή τη δεκαετία του ’90 είχε τεράστια σημασία για την ΕΕ ως παράδειγμα επιτυχημένης ευρωπαϊκής πολιτικής, αντίστοιχο με εκείνης της Airbus.
Στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, το 1991 διερευνήθηκε με πολιτική απόφαση το διεθνές επενδυτικό ενδιαφέρον για την παραχώρηση αδειών κινητής τηλεφωνίας σε ιδιώτες επενδυτές, με στόχο την ανάπτυξη των κινητών επικοινωνιών. Δύο χρόνια αργότερα, το 1993 σηματοδοτεί την απαρχή της κινητής τηλεφωνίας στη χώρα. Ειδικά για τη χώρα μας, ιδιαίτερο ρόλο έπαιξαν τα συνεργατικά επιχειρηματικά σχήματα, οι ηγέτες και οι ομάδες που διαμορφώθηκαν, ο πελατοκεντρικός τρόπος αντίληψης και σκέψης, τα πρωτοποριακά management infosystems, οι επιχειρηματικές πρακτικές και η διοικητική κουλτούρα. Στην περίοδο αυτή, εξαιρετική σημασία είχε η υλοποίηση σωστού και ισορροπημένου μείγματος εξυπηρέτησης στόχων των μετόχων, των πελατών και της κοινωνίας. Όπου αυτή η ισορροπία διαταράχθηκε, τα αποτελέσματα ήταν επιζήμια για όλους.
Βασικές τεχνολογικές καινοτομίες της πρώτης φάσης ήταν η δημιουργία του αλγορίθμου και της κάρτας SIM όπου με εγγυημένη ασφάλεια και διαλειτουργικότητα αναπτύχθηκαν τα πρώτα τερματικά. Επιπλέον, οι αποφάσεις για το φάσμα σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, οι κανονιστικές πράξεις για τη δημιουργία ολιγοπωλίων που στηρίχθηκαν σε λευκές βίβλους για τα δίκτυα τηλεπικοινωνιών (ακολούθησε η έκδοση 100 κανονισμών και οδηγιών κανονιστικού περιεχομένου) και φυσικά τα πρότυπα GSM.
Τα πρότυπα αυτά -τουλάχιστον στην πρώτη 10ετία- ήταν σε ανταγωνισμό με αντίστοιχες επιλογές στις ΗΠΑ, την Κίνα και αλλού. Επικράτησαν όμως, και μέσα από διαδικασίες συλλογικής επεξεργασίας διεθνών προτύπων, δημιουργήθηκε μια παράδοση -από το 4G και μετά- μέσα από τις επιτροπές του 3GPP και άλλων περιφερειακών οργανώσεων, τα οποία συνεχίζονται.
Καθοριστική περίοδος ήταν και η λεγόμενη 2η γενιά του διαδικτύου (2007 και έπειτα), κατά την οποία αναπτύχθηκαν οι ψηφιακές πλατφόρμες στο διαδίκτυο, όπως είναι οι μηχανές αναζήτησης, τα κοινωνικά δίκτυα κλπ. Σε αυτό το κύμα καινοτομίας, η διαχείριση των big data που δημιουργούνται στις εν λόγω πλατφόρμες και τα οποία αξιοποιούνται από τους τεχνολογικούς ηγέτες των συγκεκριμένων πλατφορμών είναι κομβικής σημασίας και διαμόρφωσαν ένα περιβάλλον που στη σημερινή εποχή έχει δημιουργήσει μονοπωλιακές καταστάσεις και φαινόμενα κλειστών οικοσυστημάτων (walled garden) τεχνολογικών πρωταθλητών.
Μετά το 2030, αναμένουμε να διαμορφωθούν πρότυπα για την 6η γενιά με βασικό χαρακτηριστικό την παγκόσμια και πλήρη κάλυψη συνδυάζοντας δορυφορικά και επίγεια ευρυζωνικά δίκτυα, καθολικές προδιαγραφές ασφάλειας και αξιοπιστίας, καθώς και υποστήριξης πολύπλοκων και απαιτητικών περιπτώσεων χρήσης σε κάθε πτυχή της οικονομικής, επιχειρηματικής και κοινωνικής δραστηριότητας. Σήμερα στην ΕΕ δημιουργούνται συνθήκες πρωτοποριακής έρευνας -με τη δυναμική συμμετοχή ελληνικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων καθώς και των παρόχων στην Ελλάδα- γι’ αυτά τα δίκτυα μέσω 7 μεγάλων R&D streams έργων στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας smart communications components, systems and networks.
Η εξέλιξη από το 1G στο 4G και σήμερα πλέον στην εποχή των δικτύων 5ης γενιάς, μας φέρνει πιο κοντά στον Ευρωπαϊκό στόχο για μία κοινωνία των Gigabit. Σε αυτό το ανταγωνιστικό περιβάλλον, οι κινητές επικοινωνίες και η αγορά χαρακτηρίστηκε από σχετική στασιμότητα- υπερδεκαετή- στα έσοδά της κυρίως στην Ευρώπη σε περίοδο που οι επενδύσεις κυμαίνονταν σε πολύ υψηλά επίπεδα. Την ίδια περίοδο όμως, η ανάγκη για χρήση δεδομένων αυξάνεται ραγδαία (ανά διετία διπλασιάζονται) και μέχρι το τέλος του 2029 προβλέπεται τριπλασιασμός. Στην Ελλάδα, η χρήση δεδομένων αγγίζει τα 8,5 GB ανά ενεργό συνδρομητή σε σχέση με τα σχεδόν 15 GB ανά χρήστη στην ΕΕ. Σε αντιδιαστολή το μέσο έσοδο ανά χρήστη έχει μειωθεί περισσότερο από 30% ενώ το ARPU (μέσο έσοδο) ανά χρήστη στην Ελλάδα έχει μειωθεί στα 13 ευρώ.
Γενικότερα, οι προκλήσεις στην αγορά μεγαλώνουν. Ενδεικτικό είναι ότι ο κλάδος έχει απωλέσει το 80% της χρηματιστηριακής αξίας ενώ το κόστος κεφαλαίου είναι μεγαλύτερο της απόδοσης της επένδυσης. Για μέτρο σύγκρισης, οι έξι μεγαλύτερες τεχνολογικές εταιρείες με έδρα στις ΗΠΑ, έχουν χρηματιστηριακή αξία ίση με όλων των ευρωπαϊκών εισηγμένων ανεξαρτήτως κλάδου. Στην κρίσιμη αυτή περίοδο, οι πάροχοι υλοποιούν τις μεγαλύτερες επενδύσεις ψηφιακού μετασχηματισμού των δικτύων τους.
Τα δίκτυα σήμερα ως πλατφόρμες τοποθέτησης τεχνολογικής καινοτομίας
Τα δίκτυα επικοινωνιών σήμερα είναι περισσότερο σημαντικά από ποτέ και άμεσα συνδεδεμένα με τα σχέδια βιώσιμης ανάπτυξης και διαχείρισης της κλιματικής αλλαγής μια και πάνω σε αυτά εξελίσσεται η ψηφιακή συνδεδεμένη οικονομία και κοινωνία, η υλοποίηση πράσινων πολιτικών και φυσικά η αξιοποίηση της τεχνολογικής καινοτομίας, της τεχνητής νοημοσύνης κλπ.
Η σημερινή πραγματικότητα της 5ης γενιάς ταυτίζεται πλέον με τεχνολογική επανάσταση με καινούρια χαρακτηριστικά: πλήρης, καθολική συνδεσιμότητα υπερυψηλών ταχυτήτων και κινητικότητας, απόκριση σε πραγματικό χρόνο, χαμηλή καθυστέρηση (low latency). Πλέον οι κινητές επικοινωνίες μετεξελίσσονται από πλατφόρμα συνδεσιμότητας σε πλατφόρμα τοποθέτησης τεχνολογικής καινοτομίας (π.χ. εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης- ΑΙ) και ευφυούς συνδετότητας (Wide Area Networks-WANs) και ακόμα περαιτέρω ‘μετουσιώνονται’ στη βάση διαμόρφωσης και υλοποίησης συνεργατικών μοντέλων. Η πλήρης ανάπτυξη των δικτύων 5G enhanced, θα φέρει τεκτονικές αλλαγές στις παρεχόμενες υπηρεσίες που βελτιστοποιούν την εμπειρία των χρηστών, θα μετασχηματίσει τα επιχειρηματικά μοντέλα και θα μεταλλάξει κρίσιμους τομείς της οικονομίας.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το Open gateway, μια ανοιχτή πλατφόρμα διεπαφών (API), πάνω στην οποία αναπτύσσονται λύσεις και εφαρμογές-αυτόματα λειτουργικές- σε όλα τα δίκτυα που συνεργάζονται στο Gateway, ανεξάρτητα από το που βρίσκονται στη λογική του «Δικτύου σαν υπηρεσία», η ενιαία πλατφόρμα διαφήμισης που δημιουργούν οι πάροχοι στην Ευρώπη, οι υπηρεσίες «ιδιωτικών δικτύων» που αναπτύσσονται και προσφέρονται σε επιχειρήσεις, οι δυνατότητες του 5G να δημιουργεί προϋποθέσεις εγγυημένης ποιότητας υπηρεσίας με το slicing, η δυνατότητα εγγύησης της ασφάλεια της επικοινωνίας, η μοναδική δυνατότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων να υλοποιήσουν με επάρκεια το νέο ευρωπαϊκό κανονισμό για κυβερνο-ασφάλεια (Cybersecurity).
Σήμερα, η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια σύνθετη πρόσκληση. Αφενός, την κλίμακα υλοποίησης επενδύσεων σε επίπεδο χώρας (στην Κίνα αναλογούν 450εκ. πελάτες ανά πάροχο, στις ΗΠΑ 110εκ. ενώ στην ΕΕ με 110 MNOs κάτι κοντά στα 10εκ.). Αφετέρου, το κανονιστικό πλαίσιο, που είναι ακόμη περίπλοκο και γραφειοκρατικό με αποτέλεσμα να καθυστερεί επενδύσεις στην ψηφιακή οικονομία (π.χ. η Κίνα ξεπέρασε τη σχετική καθυστέρηση στην ανάπτυξη LLM ή superchips). Κατά συνέπεια η ΕΕ πρέπει να κάνει αποφασιστικό βήμα στην αναθεώρηση του κανονιστικού πλαισίου και τη σύνθεση ενός νέου Digital Networks Act καθώς και συγκεκριμένα σχέδια υλοποίησής του.
Αντιμέτωπη επίσης και με άλλες μεγάλες προκλήσεις όπως η επιβράδυνση της οικονομίας, οι μεταβαλλόμενες παγκόσμιες συνεργασίες και συμμαχίες, η έλλειψη Ευρωπαίων «πρωταθλητών» σε αγορές όπως αυτή του υπολογιστικού νέφους, στους υπολογιστές, στην κατασκευή chipsets και σε άλλες περιοχές, η Ευρώπη επιδιώκει για πρώτη φορά μια πιο αυτοδύναμη ενιαία στρατηγική.
Αυτή η προσέγγιση, σε συνδυασμό με την ηγετική θέση της στη διαμόρφωση κανονισμών για τη συνδεσιμότητα, την τεχνητή νοημοσύνη, την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, την προστασία δεδομένων και το ESG, αποτελεί σημαντική ευκαιρία για τον τηλεπικοινωνιακό κλάδο, που αποτελεί το κλειδί για να καταστεί δυνατή η επόμενη ψηφιακή επανάσταση και να εξελιχθεί η Ευρώπη σε ηγέτη στην ψηφιακή αλυσίδα αξίας.
«Απαιτείται εμπιστοσύνη στις ψηφιακές υποδομές γιατί αυτός είναι πλέον αποτελεσματικός τρόπος να διαχειριστούμε την κλιματική κρίση»
Καθώς ο κόσμος εισέρχεται σε μια νέα ψηφιακή εποχή, οι εντατικές και στοχευμένες επενδύσεις άνω των Euro200δισ. σε βιώσιμα δίκτυα 5G, η ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων αλλά και η ψηφιοποίηση των επιχειρήσεων, θα καθορίσουν τα θεμέλια πάνω στα οποία χτίζεται το Τηλεπικοινωνιακό τοπίο του αύριο.
Η ευρωπαϊκή βιομηχανία βρίσκεται σήμερα απέναντι στην τεχνολογική κυριαρχία των Κινέζων και Αμερικανών. Για να αξιοποιήσει η Γηραιά Ήπειρος το μέχρι σήμερα θετικό momentum της ψηφιακής μετάβασης και να ξεχωρίσει γεωπολιτικά στην οικοδόμηση του ψηφιακού μέλλοντος, είναι απαραίτητος ο συνεχής διάλογος του κλάδου με τα Ευρωπαϊκά όργανα και η εφαρμογή ενός νέου digital act, το οποίο θα επιτρέψει τον περιορισμό της γραφειοκρατίας και του χρόνου αδειοδοτήσεων, την κάλυψη του επενδυτικού κενού και τη μείωση του κόστους υλοποίησης επενδύσεων, την οικονομική βιωσιμότητα του κλάδου, την καινοτομία και ταυτόχρονα θα θέσει νέο πλαίσιο ανταγωνισμού ώστε η ΕΕ να γίνει πραγματικά ενιαία αγορά ικανή να ανταγωνιστεί τους παγκόσμιους κολοσσούς που έχουν αναδειχθεί.
Μέσα από νέες συνεκτικές και αξιόπιστες πολιτικές αλλά και εξορθολογισμό του υφιστάμενου ρυθμιστικού πλαισίου (π.χ. ταχεία έγκριση και εφαρμογή GIA), μπορεί να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των παρόχων, η ανάπτυξη σύγχρονων ευρυζωνικών υποδομών που καλύπτουν τις υφιστάμενες και μελλοντικές τηλεπικοινωνιακές ανάγκες (προβλέπεται τριπλασιασμός χρήσης δεδομένων έως το 2029) και θα επιτρέπουν τη μετάβαση στο 5G SA, το FTTH και FTTx, το Open RAN, το network virtualization and softwarisation, το edge computing, την κβαντική κρυπτογράφηση καθώς και τις δορυφορικές επικοινωνίες. Επιπλέον, θα διασφαλίζεται η οικοδόμηση ενός ανταγωνιστικού οικοσυστήματος, η τεχνολογική ουδετερότητα και η πράσινη, ψηφιακή μετάβαση πάντα με σεβασμό στα ατομικά δικαιώματα και ελευθερίες.
Μεταξύ των απαραίτητων πολιτικών είναι ο καθορισμός πλαισίου για τη δίκαιη και αναλογική συνεισφορά βάσει σαφώς καθορισμένων εύλογων κριτηρίων των πολύ μεγάλων πλατφορμών και παρόχων περιεχομένου («ΟΤΤ») για την ανάπτυξη και τη βιωσιμότητα των τηλεπικοινωνιακών υποδομών, καθώς είναι υπεύθυνοι για το 50% περίπου της παγκόσμιας κίνησης δεδομένων μέσω internet.
Η διεθνής συναίνεση σχετικά με τις συχνότητες και την απόδοση του φάσματος είναι επίσης προαπαιτούμενο. Σήμερα ήδη συζητούμε για τη δίκαιη και ισορροπημένη προσέγγιση στη μελλοντική κατανομή της ζώνης των 6 GHz για τη διασφάλιση της διαθεσιμότητας του άνω μέρους της ζώνης (6425 – 7125 MHz) προς χρήση από τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας
Σε αυτό το περιβάλλον η Ελλάδα αλλάζει, συμπορεύεται με την ευρωπαϊκή στρατηγική και το θεσμικό περιβάλλον που εξασφαλίζει την ‘οικοδόμηση’ της εμπιστοσύνης στην ψηφιακή τεχνολογία ως το ‘διαβατήριο’ για να μετατραπεί σε κορυφαίο τόπο ψηφιακών υπηρεσιών επιτυγχάνοντας τους στόχους της κοινωνίας του Gigabit, ενισχύοντας την ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης, βελτιώνοντας τη θέση της στους δείκτες ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας, αξιοποιώντας ψηφιακές υπηρεσίες και ισχυροποιώντας το brand name της τουριστικά, πολιτιστικά και όχι μόνο. Ήδη συγκαταλέγεται στην πρώτη δεκάδα των χωρών της ΕΕ με τις υψηλότερες ταχύτητες 5G, κατακτώντας μαζί με τη Γαλλία την 7η θέση και έχει μπροστά της την ευκαιρία να είναι μεταξύ των χωρών – ηγετών στην ανάπτυξη δικτύων νέας γενιάς, να ξεχωρίσει και να κάνει ένα μεγάλο, ποιοτικό βήμα.
Τα δίκτυα αποτελούν καταλύτη του ψηφιακού μετασχηματισμού της χώρας και ταυτόχρονα αναδεικνύουν τον μετασχηματισμό των παρόχων από Telco σε Techno και τον κομβικό τους ρόλο για την επόμενη πενταετία.
Με αυτή την προσέγγιση σχεδιάζουμε στη χώρα μας δίκτυα που θα προσεγγίζουν το 1Gbit ασύρματο τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, είναι απαραίτητο να ξεπεράσουμε το «αγκάθι» της καθυστέρησης της ηλεκτροδότησης των δικτύων και κυρίως την πλέον αναγνωρισμένη ανάγκη της εναρμόνισης των ορίων. Για την Ελλάδα, η εναρμόνιση των ορίων έκθεσης του κοινού στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία με τις Συστάσεις της Διεθνούς Επιτροπής για την Προστασία από τις Μη Ιοντίζουσες Ακτινοβολίες (ICNIRP) αποτελεί βασική προϋπόθεση για την πλήρη ανάπτυξη των δικτύων 5ης γενιάς, με πολλαπλά οφέλη στον ψηφιακό μετασχηματισμό, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας και κατ’ επέκταση στην ενδυνάμωση της κοινωνικής ευημερίας.
Στο επίκεντρο πάντα ο άνθρωπος και οι ανάγκες του
Οι τεχνολογίες δεν είναι ουδέτερες πολιτικά. Οι εξελίξεις που συζητούμε έχουν άμεση σχέση με τον χαρακτήρα της Ευρώπης και την προάσπιση της δημοκρατίας. Το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο και η έμφαση στα ατομικά δικαιώματα και ελευθερίες προωθούν την ψηφιακή συμπερίληψη, ώστε κανείς να μην μένει πίσω. Μειώνουν τις ανισότητες, διασφαλίζοντας προσβασιμότητα για όλους με έμφαση στις ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, ενδυναμώνουν την κοινωνία και το επιχειρείν με ψηφιακές λύσεις και δυνατότητες που θωρακίζουν ένα μέλλον πιο ανθρωποκεντρικό και βιώσιμο. Αποτρέπουν την ακραία προπαγάνδα, τον ρατσισμό και άλλες πρακτικές όπως η χειραγώγηση της συμπεριφορών και η καταστρατήγηση της ελεύθερης βούλησης. Το πλαίσιο που διαμορφώνεται αναμένεται να είναι το κέντρο βάρους των θεσμικών εξελίξεων για τη διαχείριση του ψηφιακού μέλλοντος του πλανήτη. Με επίκεντρο πάντα τον άνθρωπο και τις ανάγκες του.
