Από πού ερχόμαστε και πού πηγαίνουμε; Ένα συνηθισμένο φιλοσοφικό ερώτημα, που όμως αναζητά πρωτότυπες απαντήσεις μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου. Ο Βούλγαρος συγγραφέας του, το εμπνεύστηκε από την παραμονή του στην Ελλάδα στις αρχές του περασμένου αιώνα, τις πρώτες του συναναστροφές εδώ και τη βαθιά διανοητική σχέση που ανέπτυξε στα αρχαιοελληνικά και νεοελληνικά πνευματικά μονοπάτια στα οποία περιδιάβαινε.
Πρόκειται για τον Στέφαν Γκέτσεβ, σημαντικό λογοτέχνη, ποιητή αλλά και μεταφραστή της ελληνικής ποίησης από τα ελληνικά στα βουλγαρικά. Το «Γνώθι σεαυτόν», είναι το πρώτο δικό του έργο, που εκδόθηκε στην Ελλάδα και παρουσιάζεται αύριο στη Θεσσαλονίκη.
Ο Στέφαν Γκέτσεβ έζησε από το 1911 έως το 2000 και αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες πνευματικές γέφυρες μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, όχι μόνο επειδή στα μέσα του περασμένου αιώνα μετέφερε στη βουλγαρική γλώσσα το σύνολο σχεδόν της ποιητικής ελληνικής κληρονομιάς και μαζί της τον τρόπο σκέψης των Ελλήνων δημιουργών, αλλά κυρίως επειδή προσέγγισε τον Έλληνα γείτονα με σεβασμό και μέσα από έναν διαφορετικό πνευματικό πολιτισμικό διάλογο στα Βαλκάνια.
«Ήταν ένας άνθρωπος ο οποίος παρέμεινε στην Ελλάδα την περίοδο από το 1935 έως το 1945 κι έζησε τη γενιά του ‘30. Ήταν φίλος του Βάρναλη, του Ελύτη, του Σεφέρη και όλους αυτούς τους μετέφρασε στη βουλγαρική γλώσσα. Από το 1950 και μετά, δηλαδή, αφιέρωσε ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής του σε αυτό το έργο», δηλώνει στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Γιάννης Λιόλιος, ένας εκ των δύο επιμελητών της έκδοσης του «Γνώθι σεαυτόν» στην ελληνική γλώσσα και εκπρόσωπος του Ελληνοβουλγαρικού Συνδέσμου Αριστοτέλης – Γέφυρα Πολιτισμού.
Για τη συνολική του προσφορά, η Προεδρία της Ελληνικής Δημοκρατίας απένειμε στον Γκέτσεβ -όσο ήταν εν ζωή- τον «Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής», με αποτέλεσμα να είναι ο μοναδικός Βούλγαρος που κατέχει αυτόν τον τίτλο. Επιπλέον, η ελληνική Πρεσβεία στη Σόφια εγκαινίασε αίθουσα πολλαπλών χρήσεων χωρητικότητας εκατό θέσεων που φέρει το όνομα «Στέφαν Γκέτσεβ» -στην οποία μάλιστα μεταφέρθηκε το αρχείο του μετά τον θάνατό του, ενώ το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας εξέδωσε τρίτομο έργο με μεταφράσεις και απομνημονεύματα του φιλέλληνα και δημιουργού.
«Ψευδοφιλοσοφικό βιογραφικό μυθιστόρημα»
Ο Στέφαν Γκέτσεβ από το 1935 και για σχεδόν δέκα χρόνια βρέθηκε στη χώρα μας κάνοντας ένα ταξίδι αναζήτησης του νοήματος της ζωής, μεταξύ Αθήνας, Δελφών και Αγίου Όρους, ως μεταπτυχιακός φοιτητής και υπάλληλος στη βουλγαρική Πρεσβεία στην Αθήνα.
Από εκεί εμπνεύστηκε το συγκεκριμένο βιβλίο, που ο ίδιος χαρακτηρίζει «ψευδοφιλοσοφικό βιογραφικό μυθιστόρημα» και το οποίο δεν αποτελεί μόνο μια διαχρονική ενδοσκόπηση στην πορεία ανακάλυψης του Σύμπαντος και της ανθρώπινης ψυχής μέσα από τη μικρή τελεία της ελληνοβουλγαρικής γεωγραφικής σχέσης, αλλά ταυτόχρονα αποτελεί μια πρωτότυπη πανανθρώπινη, βαλκανική προσέγγιση στα μεγάλα φιλοσοφικά ερωτήματα, ζωής και θανάτου που από τα αρχαία ακόμη χρόνια, απασχολούν τους ανθρώπους.
Η μεταφορά του στην ελληνική γλώσσα αποτελεί μια διαφορετική και αναβαθμισμένη ποιοτική σχέση μεταξύ της βουλγαρικής και ελληνικής πνευματικής αναζήτησης στην πορεία της σύγχρονης αλληλογνωριμίας των δύο λαών σε συνθήκες αναζήτησης νέων ευρωπαϊκών σχέσεων διαλόγου, τη στιγμή που οι πόλεμοι στην ευρύτερη περιοχή επαναπροσδιορίζουν από μια άλλη οπτική γωνία το κεντρικό θέμα του βιβλίου, τη σχέση του σύγχρονου πολίτη με το κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι.
«Είναι ένα πολύ βαθύ φιλοσοφικό …μυθιστόρημα, διότι υπάρχει μυθιστορηματική πλοκή με ήρωες πίσω από την ίδια τη φιλοσοφία», σημειώνει ο Γιάννης Λιόλιος, εκτιμώντας ότι από την τυχόν μεταφορά του στον κινηματογράφο θα μπορούσε να προκύψει μία εξαιρετική κινηματογραφική ταινία. «Τη μετάφρασή του στα ελληνικά ανέλαβε η μεταφράστρια Διονυσία Νερολόγου, η οποία είχε υποσχεθεί στον ίδιο τον Στέφαν Γκέτσεβ ότι θα το έκανε και μετά από περίπου 25 χρόνια η δέσμευση αυτή υλοποιήθηκε. Βέβαια, η μεταφορά στην ελληνική γλώσσα ενός τέτοιου κειμένου ήταν ένα αρκετά πολύπλοκο εγχείρημα, με το οποίο ασχολούμαστε τουλάχιστον δύο χρόνια, τόσο η Διονυσία Νερολόγου όσο και οι επιμελητές που ασχοληθήκαμε στη συνέχεια», τονίζει ο κ. Λιόλιος.
Ο Ελληνοβουλγαρικός Σύνδεσμος, οι«Φίλοι» του Στέφαν Γκέτσεβ και ο κληρονόμος
Ο Γιάννης Λιόλιος, ο οποίος ζει στη Βουλγαρία εδώ και 45 χρόνια, το 1996 είχε την τύχη να γνωρίσει τον -85χρονο τότε- Στέφαν Γκέτσεβ. Μαζί με άλλους Βούλγαρους και Έλληνες που γνωρίστηκαν με τον ποιητή και λογοτέχνη, αποφάσισαν πριν 25 χρόνια να φτιάξουν μία ομάδα που την ονόμασαν «Φίλοι Στέφαν Γκέτσεβ». «Χρησιμοποιώντας το …brand αυτό, και τον ίδιο τον Στέφαν Γκέτσεβ ως σύμβολο, κάναμε κάθε χρόνο εκδηλώσεις προς τιμήν των ελληνοβουλγαρικών πολιτιστικών σχέσεων, όπως θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες ή αφιερώματα», αναφέρει ο κ. Λιόλιος. «Πριν από δέκα χρόνια η ομάδα μετονομάστηκε σε “Σύνδεσμος Αριστοτέλης – Γέφυρα Πολιτισμού” και εμπνευσμένοι από το πνεύμα Γκέτσεβ, αναπτύξαμε τις ελληνοβουλγαρικές πολιτιστικές και μορφωτικές σχέσεις, χωρίς πάντα να είναι το σημείο αναφοράς ο ίδιος και το έργο του», εξηγεί ο κ. Λιόλιος.
Μόλις πριν από τρία χρόνια «εμφανίστηκε» ο κληρονόμος του Στέφαν Γκέτσεβ, ο 32χρονος σήμερα ανιψιός και βαφτισιμιός του. «Πρόκειται για έναν νέο καλλιτέχνη, με θύμησες από τα παιδικά του χρόνια για το μεγάλο αυτόν πνευματικό δημιουργό, που από καλή σύμπτωση, αποφάσισε να αφιερώσει ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής του στη μνήμη του θείου και νονού του», υπογραμμίζει ο Γιάννης Λιόλιος.
Στο πλαίσιο αυτό, μετέτρεψε σ’ ένα είδος μουσείου το σπίτι του Στέφαν Γκέτσεβ, ενώ έφτιαξε μία τετράγλωσση ιστοσελίδα που περιέχει όλες τις πληροφορίες για τον ίδιο και το έργο του (stefangechev.com). «Μάλιστα, πριν από δύο χρόνια πήρε την πρωτοβουλία να συμμετάσχει σε ένα πρόγραμμα του υπουργείου Πολιτισμού της Βουλγαρίας από το οποίο εγκρίθηκε και χρηματοδοτήθηκε η μετάφραση ενός έργου του Στέφαν Γκέτσεβ», λέει ο κ. Λιόλιος, για να καταλήξει ότι το βιβλίο «Γνώθι σεαυτόν», είναι το πρώτο βιβλίο του Γκέτσεβ που μεταφράζεται στην ελληνική γλώσσα και εκδίδεται με την οικονομική υποστήριξη του Εθνικού Ταμείου «Πολιτισμός» της Βουλγαρίας, στο πλαίσιο του προγράμματος «ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ 20» του Υπουργείου Πολιτισμού της γειτονικής χώρας.
Το «Γνώθι σεαυτόν» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κεντρί και η παρουσίασή του θα γίνει αύριο στις 18:30 στην Κεντρική Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης (Εθνικής Αμύνης 27) παρουσία του υφυπουργού Πολιτισμού της Βουλγαρίας, ενώ αντίστοιχη εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στις 9 Μαΐου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Βαρβάρα Καζαντζίδου
