Το καλαμπόκι αποτελεί κτηνοτροφή υψηλής διατροφικής αξίας και έχει συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη της κτηνοτροφίας στη χώρα μας. Όμως, λόγω των υψηλών απαιτήσεών του σε λιπάσματα και αρδευτικό νερό, αποτελεί πλέον «ακριβή» και περιβαλλοντικά μη ορθολογική καλλιέργεια στην ημιξηρική ζώνη της χώρας μας με προβλήματα επάρκειας αρδευτικού νερού καθώς και σε περιοχές όπου έχει καταγραφεί νιτρορύπανση.
Στο πλαίσιο μιας πρώτης προσπάθειας αξιολόγησης της δυνατότητας μερικής αντικατάστασης του καλαμποκιού από σόργο, το οποίο απαιτεί αρκετά λιγότερες εισροές, έγινε συγκριτική μελέτη από ομάδα πανεπιστημιακών της αύξησης, της παραγωγικότητας και της διατροφικής (πρωτεϊνικής και ενεργειακής) αξίας καλαμποκιού και γλυκού σόργου κάτω από βέλτιστες συνθήκες ανάπτυξης (δυναμικό παραγωγής) και κάτω από συνθήκες μειωμένων εισροών (άρδευσης και λίπανσης) με πειράματα στον αγρό για να βρεθεί σε ποιες περιπτώσεις η καλλιέργεια του σόργου μπορεί να αντικαταστήσει τον αραβόσιτο για παραγωγή ενσιρώματος στην κεντρική Ελλάδα. Στην έρευνα συμμετείχαν οι ερευνητικές ομάδες των καθηγητών Ν. Δαναλάτου του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (Εργαστήριο Γεωργίας του Τμήματος Γεωπονίας ΦΠΑΠ) και Κ. Τσιμπούκα, του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, (Εργαστήριο Διοίκησης Γεωργικών Επιχειρήσεων και Εκμεταλλεύσεων).
Για τον υπολογισμό των παραγωγικών δαπανών και την αξιολόγηση των εισροών χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από τη δυτική θεσσαλική πεδιάδα, όπως και το κόστος αγοράς πρώτων υλών το έτος 2022. Με βάση τις στρεμματικές αποδόσεις των δυο φυτών και την παραγωγή ενσιρώματος, η καλλιέργεια του γλυκού σόργου, όπως τονίζουν στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων οι ερευνητές, προσφέρει στην κτηνοτροφία μηρυκαστικών ζωοτροφή με χαμηλότερο κόστος ανά μονάδα ενέργειας και αζωτούχων ουσιών σε σχέση με την καλλιέργεια του αραβοσίτου κάτω από συνθήκες υψηλών και χαμηλών εισροών. Στη παρούσα μελέτη, η περίπτωση του σόργου (χαμηλών εισροών) φαίνεται να αποτελεί την καλύτερη δυνατή επιλογή για μεγιστοποίηση του κέρδους του παραγωγού, αφού άλλωστε οι υπολογιζόμενες μεταβλητές δαπάνες/τόνο παραγόμενης χλωρής βιομάζας είναι υποδιπλάσιες από αυτές του αραβοσίτου.
Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν, σύμφωνα με τους ίδιους, ότι τα υβρίδια γλυκού σόργου μπορούν να φθάσουν τους 15 t χλωρής βιομάζας ανά στρέμμα με ικανοποιητική θρεπτική αξία. Έτσι, το σόργο μπορεί να ενσωματωθεί ως μια εναλλακτική καλλιέργεια για παραγωγή ζωοτροφής καταλαμβάνοντας μέρος από την έκταση του αραβοσίτου που καλλιεργείται στη Θεσσαλία. Η υπεροχή του σόργου έναντι του αραβοσίτου αυξάνεται σε συνθήκες μειωμένων εισροών, καθώς το σόργο παρουσιάζει καλύτερους δείκτες αξιοποίησης φωτός, νερού και θρεπτικών σε σχέση με τον αραβόσιτο. Αυτό θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη σε μελλοντικά προγράμματα χρήσεων γης στη Θεσσαλία (Η μελέτη συνεχίζεται).
Αναφορικά με τις εναλλακτικές καλλιέργειες, μελέτες με ελαιοδοτικές καλλιέργειες (ηλίανθο και ελαιοκράμβη) στη κεντρική Ελλάδα, έδειξαν ότι το ενεργειακό αλλά και οικονομικό ισοζύγιο εισροών – εκροών δεν προσφέρουν το απαιτούμενο κίνητρο για την στροφή των παραγωγών σε αυτές τις καλλιέργειες. Αναφορικά με τα φυτά βιομάζας για παραγωγή στερεών καυσίμων (μίσχανθος, καλάμι, αγριοαγκινάρα, κλπ) μόνο η περίπτωση της αγριοαγκινάρας συνεχίζει να αποτελεί σήμερα μια αξιόλογη λύση για την ελληνική γεωργία και τους αγρότες, ειδικά λόγω της βελτίωσης των υποβαθμισμένων υπό ερημοποίηση κεκλιμένων εδαφών της ημιξηρικής ζώνης (ρεβένια, κλπ).
Έχοντας υπόψη ότι η παραγωγή και εμπορία ζωοτροφών, καταλήγουν τονίζοντας οι επιστήμονες, αποτελεί μια δυνατή εγχώρια αγορά, η καλλιέργεια του σόργου ίσως μπορεί να αποτελέσει, τονίζουν οι δύο καθηγητές, μια σημαντική εναλλακτική πρόταση. Από την άλλη πλευρά, οι εταιρίες επιζητούν φθηνή πρώτη ύλη.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, το ενσίρωμα του γλυκού σόργου ίσως τελικά να αποτελεί μια καλή εναλλακτική πρόταση για μερική αντικατάσταση του ενσιρώματος αραβόσιτου για παραγωγή ζωοτροφής.
Αποστόλης Ζώης
