Στις πρωτοβουλίες που έχει λάβει η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης (PACE) για την αντιμετώπιση των συνεπειών του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία εναντίον της Ουκρανίας αναφέρεται η Δέσποινα Χατζηβασιλείου-Τσοβίλη, σε συνέντευξή της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Η Δέσποινα Χατζηβασιλείου-Τσοβίλη, είναι η πρώτη γυναίκα και η πρώτη Ελληνίδα που εκλέχθηκε Γενική Γραμματέας στην ιστορία της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης (PACE).
Ειδικότερα, στη συνέντευξη που παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ υπογράμμισε ότι αμέσως μετά την επίθεση στην Ουκρανία, μετά από σχετική σύσταση της Συνέλευσης, η Επιτροπή Υπουργών απέβαλε τη Ρωσία τερματίζοντας την 26χρονη συμμετοχή της χώρας στον οργανισμό. Τόνισε, δε, ότι η Συνέλευση ήταν το πρώτο διεθνές όργανο που ζήτησε τη σύσταση ad hoc διεθνούς ποινικού δικαστηρίου για τη διερεύνηση και δίωξη του εγκλήματος της Ρωσικής επίθεσης καθώς και τη δημιουργία μητρώου ζημιών και διεθνούς μηχανισμού αποζημιώσεων για την Ουκρανία.
Η κυρία Χατζηβασιλείου-Τσοβίλη επισημαίνει ακόμα ότι ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στα αγνοούμενα παιδιά της Ουκρανίας. Αναφέρθηκε, επίσης, στην άτυπη ομάδα που συστάθηκε με πρωτοβουλία της, την Women@PACE, η οποία άκουσε για πρώτη φορά τη φωνή γυναικών του Ουκρανικού Κοινοβουλίου να περιγράφουν τη φρίκη του πολέμου.
Για τον πόλεμο της Ρωσίας τόνισε ότι έχει γεωπολιτικές και θρησκευτικές ρίζες, υπογραμμίζοντας ότι και η θρησκευτική διάσταση αποτελεί μέρος της «προπαγάνδας» γύρω από αυτές. Ανακοίνωσε, δε, ότι η Συνέλευση θα συζητήσει τον Ιούνιο σχετική έκθεση που εστιάζει στην καταστροφή της θρησκευτικής κληρονομιάς και τη λεηλασία θρησκευτικών αντικειμένων στην Ουκρανία (και σε άλλες χώρες).
Μίλησε, ακόμα, για τον πρόεδρο της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης Θεόδωρο Ρουσσόπουλο, τη συνεργασία τους αλλά και για τα επιτεύγματα της Συνέλευσης κατά τα 75 χρόνια λειτουργίας της. Η κυρία Χατζηβασιλείου-Τσοβίλη χαρακτήρισε την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών ως «κόκκινο νήμα που διατρέχει τις προτεραιότητες της θητείας της», υπογραμμίζοντας ότι από το 2021 που εξελέγη έως σήμερα, για πρώτη φορά στην ιστορία της PACE αυξήθηκε η εκπροσώπησή τους.
Σε ό,τι αφορά την έλλειψη γυναικείας εκπροσώπησης σε ηγετικές θέσεις τόσο σε διεθνείς οργανισμούς όσο και στην Ε.Ε, τόνισε: «Οι γυναίκες είναι το ίδιο ικανές με τους άνδρες. Όταν οι γυναίκες παίρνουν τη θέση τους στην κοινωνία, δεν παίρνουν τίποτα “από τους άνδρες”».
Για τις επικείμενες Ευρωεκλογές ευχήθηκε οι Ευρωπαίοι πολίτες να μην δείξουν πολιτική απάθεια και να συμμετάσχουν ενεργά. Εξήγησε: «Διακυβεύονται πολλά και χρειαζόμαστε την Ευρώπη και τους θεσμούς της περισσότερο από ποτέ».
Για τις δημοσκοπήσεις που προβλέπουν άνοδο των κομμάτων που δεν πιστεύουν πλήρως στα οφέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τόνισε: «Ένα τέτοιο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μια τέτοια Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιθανότατα θα θέσουν εντελώς νέες προτεραιότητες και θα μας οδηγήσουν σε μια νέα φάση της ευρωπαϊκής πολιτικής.»
Αναφέρθηκε στις ενέργειες της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Προστασία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αλλά και στο ομόφωνο ψήφισμα τον Ιούνιο του 2008, σύμφωνα με το οποίο διατηρείται ο διπολιτισμικός χαρακτήρας της Ίμβρου και της Τενέδου.
Τελος, μίλησε και για τα μέτρα που λήφθηκαν προκειμένου να ανακοπεί η αποχώρηση του ελληνικού πληθυσμού από τα νησιά, αλλά και η επαναλειτουργία ελληνικού κοινοτικού σχολείου στην Ίμβρο.
Η συνέντευξη της Γενικής Γραμματέως της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης (PACE), έγινε στο πλαίσιο της ομιλίας της στο 4ο Συνέδριο των Αρχόντων του Οικουμενικού Πατριαρχείου που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα με θέμα την προστασία της θρησκευτικής ελευθερίας, της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης της Δέσποινας Χατζηβασιλείου -Τσοβίλη, στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και στην Κάτια Τσιμπλάκη.
Ερ.: Κυρία Χατζηβασιλείου – Τσοβίλη, πρόσφατα μιλήσατε στη Σύνοδο των Αρχόντων του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Αθήνα για την Ελευθερία της Θρησκείας και των Πεποιθήσεων συσχετίζοντάς την με τις ανθρωπιστικές ανάγκες και τις τρέχουσες παγκόσμιες τάσεις. Η θρησκευτική ελευθερία περνά κρίση στην Ευρώπη;
Απ.: Εάν και μπορεί να υπάρχει η αντίληψη ότι η θρησκευτική ελευθερία διέρχεται κρίση, δεν είναι απόλυτα αληθές. Το ζήτημα είναι πως αξιολογείς τα πράγματα και πώς τα απεικονίζεις.
Σε αντίθεση με τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται μερικές φορές η σημερινή ευρωπαϊκή πολυμορφία από εκείνους που θα ήθελαν να δημιουργήσουν διασπάσεις ή δυσπιστία, η ανάμειξη πληθυσμών, πολιτισμών και πεποιθήσεων δεν είναι καθόλου καινούργια στην Ευρώπη. Αντιθέτως, η Ευρώπη που γνωρίζουμε σήμερα είναι το αποτέλεσμα παλαιότερων και συνεχιζόμενων αλληλεπιδράσεων μεταξύ πληθυσμών των οποίων οι πολιτισμοί (με τη γενική έννοια, συμπεριλαμβανομένων των θρησκευτικών, φιλοσοφικών και κοσμικών πεποιθήσεων) συναντήθηκαν, συγκρούστηκαν, αναμείχθηκαν και συνδέθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας της ηπείρου μας. Λόγω της καταγωγής μου από τη Μικρά Ασία και συγκεκριμένα από τη Σινώπη έχω βιώματα τα οποία μου επιτρέπουν να αντιληφθώ όλες αυτές τις αλλαγές και αλληλεπιδράσεις που συμβαίνουν.
Αλλά δυστυχώς, η πολιτιστική και θρησκευτική ποικιλομορφία έχει επίσης γίνει πηγή ανησυχίας, φόβου και έντασης στην Ευρώπη, και ακόμη περισσότερο εκτός της ευρωπαϊκής ηπείρου. Αντιμετωπίζουμε σχεδόν καθημερινά περιπτώσεις μισαλλοδοξίας, απόρριψης, μίσους και βίας. Αυτά καταστρέφουν τις ατομικές ζωές, την κοινωνική συνοχή και, τελικά, τη σταθερότητα και την ειρήνη.
Ερ.: Πώς μπορούμε να το αποτρέψουμε αυτό;
Απ.: Αντί να δίνουμε έμφαση σε αυτά που μας χωρίζουν και να κινδυνεύουμε να δημιουργήσουμε κοινωνίες που ζουν όλο και περισσότερο παράλληλα, πρέπει να στηριχθούμε σε αυτά που μας ενώνουν. Ο κοινός μας στόχος πρέπει να είναι μια ανοιχτή και ανεκτική κοινωνία βασισμένη σε μια ηθική του σεβασμού των άλλων, μια κοινωνία στην οποία κάθε άτομο όχι μόνο θα έχει το δικαίωμα αλλά και τη δυνατότητα να ασκεί την πίστη του και να ζει σύμφωνα με τις πεποιθήσεις του, εφόσον σέβεται το κράτος δικαίου και τους ανθρώπους που ακολουθούν άλλη προσέγγιση, είτε θρησκευτική είτε κοσμική.
Η οικοδόμηση ανεκτικότητας περιλαμβάνει τον καθορισμό σαφών κόκκινων γραμμών ως προς το τι θα ανεχθεί και τι όχι μια πολυπολιτισμική, πολυθρησκευτική, δημοκρατική κοινωνία.
Από αυτή την άποψη, πιστεύω ότι οι θεμελιώδεις αξίες 46 κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στην ελευθερία της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας, όπως κατοχυρώνεται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, μπορούν και πρέπει να αποτελέσουν τον συνδετικό κρίκο που μας ενώνει. Η ελευθερία αυτή κάθε ατόμου δεν πρέπει να παραβιάζει την ελευθερία θρησκείας και πεποιθήσεων των άλλων, ούτε μπορεί να υπονομεύει άλλες θεμελιώδεις αξίες.
Η εξίσωση δεν είναι πάντα εύκολη, αλλά με αμοιβαίο σεβασμό και ακούγοντας ο ένας τον άλλον, μπορούμε να αποφύγουμε και να παρακάμψουμε την αντίληψη ότι η θρησκευτική ελευθερία στην Ευρώπη διέρχεται κρίση και να αποφύγουμε την εργαλειοποίησή της για πολιτικούς σκοπούς.
Ερ.: Το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει αντιμετωπίσει πολλές προκλήσεις με την πάροδο των ετών. Μπορείτε να μας πείτε αν η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης έχει αναλάβει κάποια πρωτοβουλία ή δράση προς αυτήν την κατεύθυνση;
Απ.: Ναι! Τον Νοέμβριο του 2008, ο τότε Πρόεδρος της Επιτροπής Παρακολούθησης (Moniotring Committee), κ. Serhyi Holovaty από την Ουκρανία, επισκέφθηκε το Οικουμενικό Πατριαρχείο και συναντήθηκε με τον Παναγιώτατο Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, στο πλαίσιο της διαδικασίας ελέγχου της συμμόρφωσης της Τουρκίας με τις καταστατικές της υποχρεώσεις ως κράτος μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Κατόπιν αιτήματος του κ. Holovaty και περαιτέρω συναντήσεων στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη Δημοκρατία μέσω του Δικαίου, περισσότερο γνωστή ως «Επιτροπή της Βενετίας», που αποτελείται από εμπειρογνώμονες σε θέματα συνταγματικού δικαίου, τόνισε, σε γνωμοδότηση που εξέδωσε το 2010, ότι το θεμελιώδες δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας, όπως προστατεύεται από το άρθρο 9, σε συνδυασμό με το άρθρο 11, της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), περιλαμβάνει τη δυνατότητα των θρησκευτικών κοινοτήτων ως τέτοιων να αποκτήσουν νομική προσωπικότητα. Αυτό είναι σημαντικό για την εξασφάλιση της πρόσβασης στα δικαστήρια και την προστασία των περιουσιακών δικαιωμάτων.
Συνεπώς, η Επιτροπή της Βενετίας δεν μπορεί να δει καμία αιτιολόγηση, η οποία θα ήταν σύμφωνη με τις αυστηρές απαιτήσεις των εν λόγω διατάξεων, για τη μη χορήγηση τέτοιων δικαιωμάτων στις μη μουσουλμανικές θρησκευτικές κοινότητες στην Τουρκία. Εν αναμονή της σχετικής νομοθεσίας, οι υφιστάμενοι κανόνες, συμπεριλαμβανομένων των νόμων για τα σωματεία και τις ενώσεις, έπρεπε να ερμηνευθούν κατά τρόπο ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι περιορισμοί της θρησκευτικής ελευθερίας που απορρέουν από το γεγονός ότι οι θρησκευτικές κοινότητες δεν έχουν νομική προσωπικότητα.
Όσον αφορά το δικαίωμα του Ορθόδοξου Πατριαρχείου να χρησιμοποιεί τον τίτλο «οικουμενικό», η Επιτροπή έκρινε ότι οποιαδήποτε παρέμβαση στο δικαίωμα αυτό θα συνιστούσε παραβίαση της αυτονομίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας σύμφωνα με το άρθρο 9 της ΕΣΔΑ. Ενώ οι τουρκικές αρχές δεν είχαν καμία θετική υποχρέωση να χρησιμοποιούν οι ίδιες αυτόν τον τίτλο, η Επιτροπή της Βενετίας δεν είδε κανέναν λόγο, πραγματικό ή νομικό, για να μην απευθύνονται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο με τον ιστορικό και γενικά αναγνωρισμένο τίτλο του.
Επιτρέψτε μου επίσης να υπενθυμίσω ένα ψήφισμα, που εγκρίθηκε ομόφωνα από τη Συνέλευσή μας τον Ιούνιο του 2008, με θέμα «Gökçeada (Ίμβρος) και Bozcaada (Τένεδος): Διατήρηση του διπολιτισμικού χαρακτήρα των δύο τουρκικών νησιών ως πρότυπο συνεργασίας μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας προς το συμφέρον των ενδιαφερόμενων λαών», μετά από μια ιστορική επίσκεψη στα δύο νησιά από τους πρώην επικεφαλής των ελληνικών και τουρκικών αντιπροσωπειών στη Συνέλευση, Έλσα Παπαδημητρίου και Murat Mercan, το 2005. Η Συνέλευσή μας ζήτησε να ληφθούν θετικά μέτρα προκειμένου να ανακοπεί ή τουλάχιστον να αντιστραφεί εν μέρει η αποχώρηση του ελληνικού πληθυσμού από τα νησιά, ώστε να διατηρηθεί βιώσιμα ο διπολιτισμικός χαρακτήρας τους. Αυτό περιελάμβανε, μεταξύ άλλων, την άδεια για την επαναλειτουργία τουλάχιστον ενός ελληνικού κοινοτικού σχολείου στη Ίμβρος, μόλις ένας επαρκής αριθμός εθνοτικών ελληνικών οικογενειών με παιδιά σχολικής ηλικίας δεσμευτεί να επανεγκατασταθεί στο νησί. Το νέο σχολείο θα πρέπει να προάγει τη διπολιτισμικότητα και να προσφέρει μαθήματα ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού. Το γεγονός ότι ένα τέτοιο σχολείο επαναλειτούργησε μετά από αυτή την κοινή πρωτοβουλία Ελλήνων και Τούρκων βουλευτών είναι ένα από τα καλύτερα παραδείγματα κοινοβουλευτικής διπλωματίας που θα μπορούσα να σκεφτώ. Με ιδιαίτερη χαρά και πολλή συγκίνηση συνάντησα αυτές τις ημέρες στο Συνέδριο των Αρχόντων τον διευθυντή του ελληνικού κοινοτικού σχολείου.
Ερ.: Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι αφιερωμένη στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της Δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Με τον πόλεμο στην Ουκρανία να προκαλεί σημαντικές ανθρώπινες απώλειες και παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ποιες συγκεκριμένες πρωτοβουλίες προωθούνται για την αντιμετώπιση αυτής της κρίσης στα σύνορα της ΕΕ;
Απ.: Η πλήρους κλίμακας επίθεση της Ρωσικής Ομοσπονδίας κατά της Ουκρανίας βρίσκεται συνεχώς στην ατζέντα μας από την έναρξή της το 2022. Η Συνέλευση αντέδρασε άμεσα όπου στην έκτακτη σύνοδο ολομέλειας στις 14 και 15 Μαρτίου 2022, υιοθέτησε ομόφωνα μια ιστορική γνωμοδότηση, με την οποία συνέστησε στις κυβερνήσεις των άλλων 46 κρατών μελών να ζητήσουν από τη Ρωσία να «αποχωρήσει αμέσως από το Συμβούλιο της Ευρώπης».
Την επόμενη ημέρα-στις 16 Μαρτίου- η Επιτροπή Υπουργών, ακολουθώντας τη σύσταση της Συνέλευσης, αποφάσισε να αποβάλει τη Ρωσία από τον Οργανισμό, τερματίζοντας την 26χρονη συμμετοχή της. Η PACE ήταν τότε το πρώτο διεθνές όργανο που ζήτησε τη σύσταση ενός ad hoc διεθνούς ποινικού δικαστηρίου για τη «διερεύνηση και δίωξη του εγκλήματος της επίθεσης που φέρεται να διαπράχθηκε από την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας» και τη δημιουργία ενός Μητρώου Ζημιών, ώστε ο ουκρανικός λαός να λάβει αποζημιώσεις.
Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί στα αγνοούμενα παιδιά της Ουκρανίας. Έτσι, μετά και την ακρόαση της Πρώτης Κυρίας της Ουκρανίας Olena Zelenska, η Συνέλευση κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να συνεργαστεί «για τον εντοπισμό, την αναγνώριση και την επιστροφή των αγνοουμένων παιδιών στην Ουκρανία». Πιο πρόσφατα, τον Απρίλιο του 2024, η PACE ζήτησε τη χρήση των κατασχεθέντων ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων για τη χρηματοδότηση των προσπαθειών για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας και υποστήριξε τη δημιουργία «ενός διεθνούς μηχανισμού αποζημιώσεων» υπό την αιγίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσικής Ομοσπονδίας κατά της Ουκρανίας και οι επιπτώσεις του έχουν γεωπολιτικές, αλλά και θρησκευτικές ρίζες και η θρησκευτική διάσταση αποτελεί μέρος της «προπαγάνδας» γύρω από αυτές. Η άρνηση και η διαγραφή της πολιτιστικής και θρησκευτικής ποικιλομορφίας στον πόλεμο στην Ουκρανία αποτελούν ένα τραγικό μέρος της προσπάθειας υποταγής του ουκρανικού λαού. Η Συνέλευσή μας θα συζητήσει αυτόν τον Ιούνιο μια έκθεση που θα εστιάζει ιδιαίτερα στην καταστροφή της θρησκευτικής κληρονομιάς και τη λεηλασία θρησκευτικών αντικειμένων στην Ουκρανία (και σε άλλες χώρες )και στην προώθηση της πολιτιστικής ανθεκτικότητας κατά τη διάρκεια και μετά την λήξη των πολεμικών συρράξεων.
Ερ.:Είστε η πρώτη γυναίκα που εκλέχθηκε Γενική Γραμματέας της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης. Βλέπουμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Συμβούλιο της Ευρώπης εστιάζουν και προωθούν τις ίσες ευκαιρίες σε άνδρες και γυναίκες σε όλα τα επίπεδα ωστόσο βλέπουμε ότι ακόμη και στην κορυφή των ευρωπαϊκών οργάνων δύσκολα συναντάμε γυναίκες. Που πιστεύετε ότι οφείλεται αυτό;
Απ.: Οφείλεται απλά στο γεγονός ότι οι γυναίκες και οι άνδρες δεν απολαμβάνουν την ίδια ενθάρρυνση, συμμετοχή, προβολή και πρόσβαση σε πόρους. Και όσο δεν συμβαίνει αυτό, δεν μπορούμε να θεωρήσουμε ότι υπάρχει σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των αρχής δημοκρατίας και κράτους δικαίου.
Οι γυναίκες είναι εξίσου ικανές με τους άνδρες. Όταν οι γυναίκες παίρνουν τη θέση τους στην κοινωνία, δεν παίρνουν τίποτα «από τους άνδρες».
Η ευθύνη για την ενίσχυση της συμμετοχής και παρουσίας των γυναικών στις ανώτατες βαθμίδες δεν πρέπει να βαρύνει μόνο τις ίδιες, αλλά ολόκληρη την κοινωνία. Τα θεσμικά όργανα και τα πολιτικά κόμματα πρέπει να δώσουν χώρο στις γυναίκες και να τους επιτρέψουν να συμμετάσχουν πλήρως. Είναι επίσης ευθύνη των ανδρών να επιτρέψουν και να προωθήσουν την αλλαγή και να παρουσιαστούν ως σύμμαχοι για την ισότητα των φύλων. Απαιτούνται βαθιές διαρθρωτικές αλλαγές. Αυτές ξεκινούν με μικρές προσαρμογές υποδομών, όπως οικογενειακές αίθουσες και εγκαταστάσεις φροντίδας παιδιών στα κοινοβούλια, που επιτρέπουν στους βουλευτές και το κοινοβουλευτικό προσωπικό να συνδυάσουν επιτυχώς επαγγελματική και προσωπική ζωή και ειδικότερα το νομοθετικό τους έργο και τις οικογενειακές τους υποχρεώσεις. Πρέπει να ακολουθήσουν αλλαγές στις συμμετοχικές διαδικασίες μέσω της διευκόλυνσης της ψηφοφορίας με διάφορους τρόπους.
Η ουσιαστική και διαρκής αλλαγή επιτυγχάνεται επίσης με καθημερινά παραδείγματα. Δεν μπορεί κανείς να διδάξει σε ένα παιδί να συμπεριφέρεται και να ενεργεί σύμφωνα με αρχές, αν δεν εφαρμόζει τους ίδιους κανόνες και στον ίδιο του τον εαυτό. Πιστεύω στη δύναμη του παραδείγματος να αλλάξει τον κόσμο και να κάνει τα παιδιά να καταλάβουν ότι ένα άλλο μοντέλο εξουσίας είναι εφικτό και ότι ναι, μπορείς να είσαι γυναίκα, μητέρα, -ή και όχι αν δεν θέλεις-, επιτυχημένη πολιτικός και διανοούμενη, ότι πάνω απ’ όλα έχεις το δικαίωμα να σε σέβονται.
Στην PACE, μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι για τα επιτεύγματά μας τα τελευταία τρία χρόνια: Το 46,02% των μελών μας είναι γυναίκες. Όχι μόνο η Γενική Γραμματέας της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης είναι γυναίκα, αλλά και 5 από τους 9 προέδρους των επιτροπών και 9 από τα 14 ανώτερα στελέχη του προσωπικού είναι γυναίκες.
Ερ.: Κάνοντας αναδρομή στην ιστορία της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, ποιο είναι το πιο σημαντικό επίτευγμά της;
Απ.: Σκεφτείτε το λίγο: Ενώνουμε σε ένα ημικύκλιο 612 βουλευτές από 46 εθνικά κοινοβούλια. Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης -που δεν πρέπει να συγχέεται με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο- ενεργεί με αυτό το τρόπο ως η δημοκρατική συνείδηση της Ευρώπης, εκπροσωπώντας 700 εκατομμύρια πολίτες. Αλλά και ως η «κινητήρια δύναμη» του Οργανισμού αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες και συνιστώντας δράση στο άλλο καταστατικό όργανο, την Επιτροπή Υπουργών, θέτοντας ερωτήματα σε υπουργούς και αρχηγούς κυβερνήσεων ή κρατών, παρακολουθώντας τις εξελίξεις τόσο σε νομοθετικό επίπεδο όσο και επίπεδο εφαρμογής των νόμων στα κράτη μέλη, και παρατηρώντας τις κοινοβουλευτικές ή προεδρικές εκλογές σε αυτά. Ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματά της ήταν η πρόταση που κατέθεσε, κατά την πρώτη κιόλας σύνοδό της πριν από 75 χρόνια, τον Αύγουστο του 1950, για την εκπόνηση μιας Ευρωπαϊκής Σύμβασης των δικαιωμάτων του ανθρώπου, η οποία θα προέβλεπε επίσης έναν δικαστικό μηχανισμό εγγύησης του σεβασμού των δικαιωμάτων αυτών για κάθε άτομο. Έκτοτε, έχει συμβάλει στην ανάπτυξη του συστήματος προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων προς όφελος των ευρωπαίων πολιτών, απαιτώντας νέα πρωτόκολλα για την αντιμετώπιση νέων προκλήσεων στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πιέζοντας τα κράτη να εφαρμόζουν τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και εκλέγοντας τους δικαστές του, ώστε να διασφαλίζεται η ανεξαρτησία και η νομιμότητά τους.
Άλλες συμβάσεις και χάρτες, όπως ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης, η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας και η Σύμβαση της Βέρνης, καθώς και η κατάργηση της θανατικής ποινής στην ευρωπαϊκή ήπειρο, η προώθηση του δικαιώματος σε ένα καθαρό, υγιές και βιώσιμο περιβάλλον ως ανθρώπινο δικαίωμα και η πρόταση για την εκπόνηση διεθνούς σύμβασης για την Τεχνητή Νοημοσύνη που θα θέτει στο επίκεντρό της τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου, είναι μερικά ακόμη από τα επιτεύγματα της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης που διασφαλίζουν την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών μας.
Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση προώθησε και πρότεινε επίσης τη διεύρυνση του Οργανισμού για να συμπεριλάβει τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, ενώ η ίδια είχε προτείνει την αποπομπή της χώρας μας, της Ελλάδας, μετά την εγκαθίδρυση της χούντας των συνταγματαρχών, και στη συνέχεια την πανηγυρική επιστροφή της, μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας 50 χρόνια νωρίτερα.
Όλες οι δράσεις και οι πρωτοβουλίες που ανέλαβε ως απάντηση στο πόλεμο της Ρωσικής Ομοσπονδίας κατά της Ουκρανίας είναι επίσης πολύ σημαντικά επιτεύγματα της Συνέλευσής μας. Πιστεύω ότι, σε γενικές γραμμές, το κύριο επίτευγμα της Συνέλευσής μας – και του Συμβουλίου της Ευρώπης γενικότερα – υπερβαίνει την επεξεργασία νομικών κανόνων και την εποπτεία της εφαρμογής τους. Έχει κυρίως συμβάλλει στο να αντικατασταθεί η σύγκρουση και η δυσπιστία με το διάλογο και τη συνεργασία, αλλά δεν έχει διστάσει να δείξει τα «δόντια» της στις περιπτώσεις που ο διάλογος και η συνεργασία δεν έχουν αποδώσει.
Ερ.: Σε ποιους τομείς εστιάζετε τη θητεία σας και ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας.
Απ.: Από την εκλογή μου τον Ιανουάριο του 2021, οι προτεραιότητες της θητείας μου επικεντρώνονται στην ενίσχυση του θετικού αντίκτυπου της PACE σε όλα τα κράτη μέλη σε συνεργασία με τα εθνικά κοινοβούλια, την εμβάθυνση των σχέσεων με τους κυβερνητικούς εκπροσώπους στο Συμβούλιο της Ευρώπης, τη συνεργασία με άλλα τμήματα του Οργανισμού για τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας και τον εκσυγχρονισμό των μεθόδων εργασίας εντός της Συνέλευσης χάρη και στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης. Σκοπεύω να συνεχίσω αυτό το έργο τους επόμενους μήνες σε στενή συνεργασία με τον Πρόεδρο της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης, θέση την ποια από τον Ιανουάριο του 2024 κατέχει επίσης Έλληνας και μάλιστα ένας καταξιωμένος τόσο ως βουλευτής όσο και ως Υπουργός, ο κ. Θεόδωρος Ρουσόπουλος. Στόχος είναι να διατηρηθεί και να ενισχυθεί ο ουσιαστικός ρόλος της PACE ως πλατφόρμα διαλόγου σε ένα ολοένα και πιο σύνθετο πολιτικό περιβάλλον.
Η αύξηση της συμμετοχής των γυναικών και η προώθηση της ενδυνάμωσης των γυναικών θα εξακολουθήσουν επίσης να αποτελούν ένα κόκκινο νήμα που διατρέχει όλες τις προτεραιότητές μου.
Κατά τη διάρκεια της θητείας μου, η εκπροσώπηση των γυναικών στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση πλησίασε την ισοτιμία για πρώτη φορά στην ιστορία της, εν μέρει χάρη σε διαδικαστικές αλλαγές που προώθησα. Έχω επίσης ξεκινήσει μια άτυπη ομάδα Women@PACE, η οποία φέρνει σε επαφή όλες τις γυναίκες στη Συνέλευση πέρα από εθνικές και κομματικές γραμμές. Ήταν αυτή η ομάδα που άκουσε για πρώτη φορά τη φωνή των Ουκρανών βουλευτριών που περιέγραφαν τη φρίκη του πολέμου λίγες μόνο ημέρες μετά το ξέσπασμά του, τον Μάρτιο του 2022. Έχει επίσης πραγματοποιήσει γόνιµες ανταλλαγές απόψεων µε πολλές άλλες γυναίκες που αποτελούν ισχυρά σύµβολα του αγώνα για την ενδυνάµωση των γυναικών, όπως η Sviatlana Tsikhanovskaya, ηγέτιδα των δημοκρατικών δυνάµεων της Λευκορωσίας, η Vaira Vike-Freiberga, η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της Λετονίας, και η Vigdis Finnbogadottir από την Ισλανδία, η πρώτη εκλεγμένη γυναίκα πρόεδρος στον κόσμο, η οποία µας ενέπνευσε να δημιουργήσουμε ένα βραβείο µε το όνοµά της, το βραβείο Vigdis για την ενδυνάμωση των γυναικών. Τον Ιούνιο, θα επιλέξουμε τον πρώτο νικητή μεταξύ τριών υποψηφιοτήτων από το Μεξικό, την Πολωνία και την Ελλάδα, μετά από την αξιολόγηση περισσότερων από εκατό υποψηφίων. Θα γιορτάσουμε επίσης 75 γυναίκες που σημάδεψαν την ιστορία του Οργανισμού κατά τη διάρκεια των 75 χρόνων ύπαρξής του.
Συνολικά, ως μία από τις γυναίκες ηγέτες στη Γραμματεία του Συμβουλίου της Ευρώπης, αισθάνομαι επίσης ιδιαίτερη ευθύνη απέναντι στο προσωπικό της και χαίρομαι που βλέπω την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά στη μείωση της γυάλινης οροφής και στην αυξανόμενη εκτίμηση της αξίας των διαφορετικών στυλ ηγεσίας και διαχείρισης που αυτό επιφέρει στον εργασιακό χώρο.
Ερ.: Δεδομένων των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων του COVID-19, της αύξησης του πληθωρισμού, του πολέμου στην Ουκρανία και της μετανάστευσης, ποιες μεταρρυθμίσεις πιστεύετε ότι είναι απαραίτητες για την αντιμετώπιση αυτών των συγκεκριμένων προκλήσεων στα κράτη μέλη της ΕΕ;
Απ.: Το Συμβούλιο της Ευρώπης με τα 46 κράτη μέλη του υπερβαίνει τις χώρες της ΕΕ.
Με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (ΕΣΔΑ) και περισσότερα από 220 νομικά μέσα, καθώς και με μια σειρά ανεξάρτητων μηχανισμών παρακολούθησης και συμβουλευτικών οργάνων, το Συμβούλιο της Ευρώπης προασπίζει τη δημοκρατία, το κράτους δικαίου και το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Προκειμένου να διασφαλιστεί αυτό το εξαιρετικό επίτευγμα, όλα τα 46 κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης θα πρέπει τώρα να ενισχύσουν τη δημοκρατική ανθεκτικότητα.
Η δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι στην πραγματικότητα αλληλεξαρτώμενα και αλληλοενισχυόμενα. Μια λειτουργική δημοκρατία όχι μόνο θα πρέπει να προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες και να διασφαλίζει την πλήρη απόλαυσή τους από όλους. Θα πρέπει επίσης να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των πολιτών της και να παρέχει έγκυρες απαντήσεις στις πιο κρίσιμες προκλήσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η κρίση της covid-19 άφησε ένα άλλο σκληρό αποτύπωμα στην κοινωνία, αυτό της αυξανόμενης ανισότητας και φτώχειας.
Τα εργαλεία του Συμβουλίου της Ευρώπης, και ιδίως ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης και ο (αναθεωρημένος) Κοινωνικός Χάρτης, που προστατεύουν τα κοινωνικοοικονομικά δικαιώματα, θα πρέπει να αξιοποιηθούν και να εφαρμοστούν πλήρως.
Ταυτόχρονα, τα τελευταία χρόνια προέκυψαν νέες προκλήσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι Ευρωπαίοι πολίτες έχουν γίνει περισσότερο εξαρτημένοι από τις νέες τεχνολογίες και έχουν μεγαλύτερη επίγνωση των αρνητικών επιπτώσεων της ανθρώπινης συμπεριφοράς στο περιβάλλον, για να σας δώσω δύο πρόσφατα παραδείγματα. Η μείωση του ψηφιακού χάσματος, η αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρει η τεχνητή νοημοσύνη, καθώς και η βελτίωση της σχέσης ανθρώπου-φύσης, έχουν εξελιχθεί σε βασικές ανησυχίες για την κοινωνία. Ως εκ τούτου, πρέπει να ενσωματωθούν πλήρως σε κάθε στρατηγική προς ένα πιο δημοκρατικό, ισότιμο και βιώσιμο μέλλον.
Μια πραγματικά υγιής δημοκρατία προάγει μια δυναμική κοινωνία των πολιτών και παρέχει στους πολίτες τα κατάλληλα μέσα και εργαλεία για να έχουν ουσιαστικό λόγο στις αποφάσεις που επηρεάζουν την κοινωνία.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να στοχεύουν στη διεύρυνση των ευκαιριών για τη συμμετοχή των πολιτών. Έτσι, θα αυξηθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών, ώστε να βελτιωθεί η νομιμότητα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Η δημοκρατία θα ενισχυθεί εκ των έσω.
Κατά την αντιμετώπιση του θέματος της συμμετοχής των πολιτών, η συμμετοχή των νέων πρέπει να αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα. Η σημερινή νεολαία είναι πολύ πιο απογοητευμένη και δυσαρεστημένη από τις επιδόσεις της δημοκρατίας σε σύγκριση με τις παλαιότερες γενιές στο ίδιο ηλικιακό στάδιο. Οι κρατικοί θεσμοί πρέπει να έρθουν πιο κοντά στη νεολαία, μεταξύ άλλων με την ενσωμάτωση της δημοκρατικής εκπαίδευσης στα σχολικά προγράμματα σπουδών και την αύξηση της ψηφιακής παρουσίας των δημόσιων φορέων. Η παροχή πλατφορμών διαλόγου με τους νέους και η σοβαρή λήψη υπόψη των απόψεών τους είναι ουσιώδους σημασίας για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των νέων στη δημοκρατία και την αποφυγή του κινδύνου εμφάνισης μιας «χαμένης γενιάς».
Η Συνέλευσή μας εργάζεται προς αυτή την κατεύθυνση και τον Ιούνιο θα υιοθετήσουμε νέους κανόνες σχετικά με τη συμμετοχή των νέων στο έργο μας. Ωστόσο, κάθε στρατηγική που αποσκοπεί στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στους δημόσιους θεσμούς θα είναι επιτυχής μόνο εάν οι δημόσιοι φορείς ενεργούν ως πρότυπα ακεραιότητας και υπεύθυνης συμπεριφοράς. Η αμεροληψία, η διαφάνεια και μια ισχυρή ηθική πυξίδα στο πολιτικό και δημόσιοι βίο αποτελούν προϋποθέσεις για μια σταθερή, μακροχρόνια σχέση εμπιστοσύνης.
Ερ.: Ποιο πιστεύετε ότι είναι το διακύβευμα των εκλογών που έχουν προγραμματιστεί για τις 9 Ιουνίου στην Ευρώπη και ποιες πιθανές επιπτώσεις προβλέπετε να έχουν οι εκλογές στην περιοχή;
Απ.: Οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν άνοδο των κομμάτων που δεν πιστεύουν πλήρως στα οφέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ένα τέτοιο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μια τέτοια Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιθανότατα θα θέσουν εντελώς νέες προτεραιότητες και θα μας οδηγήσουν σε μια νέα φάση της ευρωπαϊκής πολιτικής. Αν και δεν μπορώ να μπω σε μια λεπτομερή συζήτηση με βάση την πρόβλεψη των αποτελεσμάτων της ψηφοφορίας, εύχομαι περισσότερο από οτιδήποτε άλλο ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες δεν θα δείξουν πολιτική απάθεια και θα συμμετάσχουν ενεργά και με μεγάλο αριθμό σε αυτές τις εκλογές, καθώς διακυβεύονται πολλά και χρειαζόμαστε την Ευρώπη και τους θεσμούς της περισσότερο από ποτέ.
